report - Internationaal Ondernemen

32

EXPORTLAND: MYANMAR

ZAKENDOEN IN MYANMAR

TEKST: CAROLA BALLER BEELD: MINKE VORSTENBOSCH, GOOGLE MAPS

Snel opgroeiende Aziatische welp

FENEDEXPRESS / DECEMBER 2013 / NR. 383

Birma/Myanmar heeft na bijna vijftig jaar afzondering de deuren voor de buitenwereld geopend. Met een strategische ligging tussen India en China is de voormalige Britse kolonie voor veel landen economisch interessant. Het grootste land in Zuid-Oost-Azië met een oppervlakte van 676 vierkante kilometer, een bevolking van naar schatting 60 miljoen mensen en een verwachte economische groei van minimaal 6,8 procent per jaar biedt kansen voor het Nederlands bedrijfsleven. Minister Ploumen opende er onlangs een Nederlands handelskantoor. Het is daarmee voor het eerst sinds vijftien jaar dat Nederland weer een officiële vertegenwoordiging in Birma heeft. ‘Gezien de kansen en uitdagingen die voor het Nederlands bedrijfsleven in Birma liggen moeten we als Nederland hier present zijn’, aldus Ploumen bij de opening. Sinds het vertrek van het militaire regime gaat de ontwikkeling hard in Birma. Het land is verstoken geweest van handel, kennis en technologie en is bezig een enorme inhaalslag te maken. Waar het ooit de grootste rijstexporteur ter wereld was en het beste onderwijssysteem met de hoogst opgeleide bevolking in Azië had, ligt het nu achter op veel van de omringende landen. De vraag is hoe lang de achterstand nog blijft en hoe het nieuwe bewind van Birma met de enorme aandacht van de wereld en buitenlandse investeerders om zal gaan? Birma is nog onontgonnen en dat biedt kansen voor ondernemers. Ook Nederlandse ondernemers, want er is grote behoefte aan onze kennis op het gebied van water, voedselzekerheid en logistiek. Nederlandse bedrijven die hier eerder opereerden zoals Unilever, Heineken en Shell pakken de draad weer op. Ze springen in op de vraag om op een maatschappelijk verantwoorde manier te ondernemen en te investeren. Met een maagdelijke markt van 60 miljoen inwoners is Birma een aantrekkelijke markt voor buitenlandse bedrijven. Handelsdelegaties overstromen het land, iedereen wil een stukje van de taart. Birma biedt niet alleen kansen in termen van handel maar ook afzetmarkt. Maar er zijn ook nog risico’s.

Politieke omwenteling zorgt voor opheffen sancties In 2011 heeft de huidige President Thein Sein met zijn uitgebreide hervormingsagenda een nieuwe lijn uitgezet. In relatief snel tempo worden hervormingen doorgevoerd met nadruk op het belang van ‘Birma heeft nog een lange weg te gaan en met een relatief onontgonnen en onderontwikkelde markt is er veel nodig voor de opbouw van dit land. Maar met een bevolking van 60 miljoen mensen, met veel vruchtbare landbouwgrond, rijk aan grondstoffen en gelegen in een snelgroeiende regio, biedt dit land veel perspectief voor Nederlandse bedrijven.’ Bernard Wientjes, voorzitter VNO-NCW

46166_SO_FE_383_Binnen_03.indd 32

democratisering, een terugkeer naar een open markteconomie en de bestrijding van corruptie. Sindsdien zijn veel politieke gevangenen vrijgelaten, zijn vele hervormingswetten aangenomen en is bijvoorbeeld de perswetgeving versoepeld. De positieve ontwikkelingen worden door de internationale gemeenschap erkend en gesteund. De opheffing van de sancties door de EU in april 2013 hebben tot een enorme hausse in belangstelling vanuit Europa geleid voor het zakendoen. Onlangs was de eerste EU-delegatie hier met in haar kielzog tachtig Europese bedrijven.

Economische blik gericht naar het Westen De politieke en economische transitie zal het land moeten helpen de enorme achterstand in te lopen die het heeft opgelopen. Een groot deel van de bevolking leeft nog in grote armoede, de verschillen tussen urbane en rurale gebieden zijn groot, er is achterstand op allerlei terreinen als onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur, financiële infrastructuur etcetera. Minder dan 10% van de bevolking is aangesloten op mobiele telefonie en een even klein deel heeft toegang tot internet. Er is een begin gemaakt met verschillende economische hervormingen als het opbreken van grote monopolies en een privatiseringsprogramma. Het wisselkoerssysteem is onlangs geünificeerd. Grote uitdagingen zijn nu het opbouwen van een betrouwbaar bankensysteem en het verbeteren van de infrastructuur en communicatie. Het creëren van werkgelegenheid en het genereren van inkomen zijn de speerpunten in het economisch beleid van de regering, evenals de nadruk op duurzaamheid van de ontwikkeling. Men kijkt vooral naar de geleerde lessen van andere landen die in transitie zijn of waren.

06-12-13 11:57

33

EXPORTLAND: MYANMAR

Birma ligt strategisch in het hart van Azië, de snelst-groeiende regio in de wereld. Met de lange kustlijn met goede toegangshavens (diepzee) en de ontwikkeling van Special Economic Zones biedt dit vele groeimogelijkheden en worden de lijnen met China en andere delen in Azië korter. De huidige belangrijke handelspartners China, Singapore, Thailand, India, Korea en Japan hebben nog een voorsprong, maar zien concurrentie vanuit andere markten komen. Juist uit markten die specifieke kennis, technologie maar ook een manier van zakendoen met zich meebrengen waar Myanmar nu niet alleen behoefte aan heeft maar ook de voorkeur aan geeft.

Kansen Birma/Myanmar heeft zijn blik op het Westen gericht en is ‘hongerig’ naar Westerse kennis, technologie, producten en handel. Bij de ontwikkeling naar een open, marktgerichte economie is daarom een belangrijke rol weggelegd voor buitenlandse investeerders. Zij kunnen de economische ontwikkeling en overdracht van kennis en technologie bevorderen, op een maatschappelijk verantwoorde manier.

Myanmar is strategisch gelegen tussen India en China

De economische relatie tussen Nederland en Birma is nog minimaal, het gemiddelde handelsvolume tussen Nederland en Birma bedraagt slechts 4 tot 5 miljoen USD per jaar en bestaat vooral uit bonen, (teak) hout, rotan, vis en textiel. De groeipotentie voor Nederlandse bedrijven ligt in de watersector, land/tuinbouw- en voedselverwerkende industrie, en de sectoren infrastructuur en energie.

Beatex BV over Myanmar Giovanni Bertaci van Beatex BV was onlangs voor de eerste keer op verkenning in Myanmar. En was prettig verrast: “Wij zitten in de kledingindustrie en onze huidige business concentreert zich vooral op India en Bangladesh. Mijn verwachting was daar op gebaseerd. Na aankomst werd ik overvallen door de schoonheid van het land en de vriendelijkheid van de mensen. De meerderheid is boeddhist en dat merk je direct in je contact met de mensen. Maar dit is ook direct de valkuil om op een succesvolle manier tot zaken te komen. Het land staat op dit moment enorm in de belangstelling en wordt regelmatig bezocht door diverse delegaties vanuit de hele wereld. De omschakeling om vanuit een militair gedreven economie over te stappen naar een commercieel gedreven democratie is nog niet gemaakt. Mijn indruk is dat het land, de industrie en de mensen het leerproces nog door moeten om op een succesvolle manier hun huidige business te laten groeien en een professionaliseringsslag te maken. Ik heb het gevoel dat ik tegenover mensen zit die overal ja opzeggen, uit vriendelijkheid of misschien vanwege de boeddhistische cultuur. In mijn ogen is de afnemer hier uiteindelijk niet bij gebaat. Eigenlijk dienen de fabrikanten bij wijze van spreken tegen zichzelf in bescherming te worden genomen. Het is hier makkelijk om het eerste contact te maken, zeker vergeleken met bijvoorbeeld Vietnam. Myanmar kent een prettige manier van zaken doen. De voertaal is Engels, dat vrij redelijk wordt gesproken. Op dit moment wordt de textielindustrie gedomineerd door Koreanen en Japanners die de fabrikanten gebruiken om te produceren

46166_SO_FE_383_Binnen_03.indd 33

voor de lokale markten. De fabrikant heeft nog niet de middelen en de kennis om zich hiervan los te maken en de volgende stap naar professionalisering en onafhankelijkheid te maken en moet hierbij mijns inziens geholpen worden. Als Nederlandse ondernemer, die ook graag een steentje bijdraagt aan de ontwikkeling van Myanmar en de mensen, wil ik hier aan bijdragen.

FENEDEXPRESS / DECEMBER 2013 / NR. 383

Het thema van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen spelen een belangrijke rol in de reden van de blik naar het Westen. Men is er op gespitst dat de ontwikkeling zijn vruchten moet afwerpen voor de bevolking. Juist Nederlandse bedrijven kunnen daarom een belangrijke rol spelen in de opbouw van dit land, waarbij ook de ontwikkeling van democratische processen en groei voor de gehele bevolking moet worden meegenomen en kunnen dat door de hoogst mogelijke standaarden van corporate governance en maatschappelijke verantwoordelijkheid toe te passen. Dit is belangrijk omdat Myanmar zich nog steeds in de eerste fase van een transitie naar democratie bevindt.

Het succes van zakendoen in Myanmar ligt volgens mij in het vinden van een goede lokale partner die middels een parnership/joint venture in staat is te groeien en zijn organisatie te professionaliseren. De samenwerking bestaat dus niet uitsluitend uit het plaatsen van orders maar ook het delen van kennis. Op deze manier ontstaat er een loyale samenwerking voor beide partijen waarin de continuïteit wordt gegarandeerd. Iedereen die verwacht dat Myanmar goedkoop is vanwege de relatieve lage arbeidslonen komt bedrogen uit. Door gebrek aan ervaring ontbreekt de efficiëntie waardoor onder de streep uiteindelijk niet zoveel wordt bespaard. Toch zie ik hier grote kansen. Aan de efficiency kan gewerkt worden en dan heeft het land een enorme potentie. Een ander voordeel is dat door de samenwerking met de Koreanen en Japanners de standaard voor het eindproduct al relatief hoog ligt. Ook in andere markten zoals de visserij lijkt dit het geval te zijn. Uiteindelijk is Myanmar een land dat, met behoud van cultuur en milieu een enorme potentie heeft om uit te groeien tot een grote speler in de mondiale producerende markt.”

06-12-13 11:57

35

‘Het is een opkomende markt die nog niet is ontwikkeld om snel zaken te doen. Buitenlandse ondernemers lopen tegen veel obstakels aan. Denk aan verouderde en complexe wetgeving, gebrekkige capaciteit, hoge huurprijzen en corruptie. Er liggen veel kansen omdat het nog onontgonnen land is, maar je moet over een lange adem beschikken’. Carola Baller, Hoofd Nederlands Handelskantoor in Yangon

Risico’s Na alle enthousiaste verhalen is enige voorzichtigheid ook op zijn plaats. Het land is nog maar kort op weg naar meer openheid en die weg zit vol met hobbels en kuilen. Een gebrek aan goed en hoog opgeleid personeel is slechts de eerste.

De financiële infrastructuur en de bankensector zijn onderontwikkeld. Sinds de sancties nog maar zo kort geleden zijn opgeheven dient de bankensector zich om te vormen van één gericht op de binnenlandse markt naar internationaal bankieren. De wetgeving, de praktijk, en het opzetten van een internationaal netwerk vergen tijd. Het gebruik van creditcards is sinds kort mogelijk, de eerste ATM-machines zijn in gebruik, maar alles nog op zeer beperkte schaal en alleen in de twee economische hoofdsteden, Yangon en Mandalay. Zoals in veel landen met een voormalig militair regime het geval is, dienen veel vergunningen en beslissingen op overheidsniveau genomen te worden. Goede contacten met de overheid zijn daarom belangrijk. Juist daarom is het goed dat Nederland nu een handelskantoor heeft geopend.

ASEAN Voorzitterschap In 2014 bekleedt Birma het voorzitterschap van de Association of South East Asian Nations (ASEAN). Niet alleen dit voorzitterschap zal veel aandacht naar Birma toetrekken maar ook het pad openen voor toenemende economische integratie in de regio. Het openen van een gemeenschappelijke ASEAN-markt staat gepland voor 2015.

Internationale aansluiting De EU heeft in april 2013 alle sancties ten aanzien van het land opgeheven. Dit biedt mogelijkheden voor de export van en naar Birma. In diverse sectoren zijn er al Birmese bedrijven met exportvergunningen voor Europa, zoals de visserijsector. Maar ook in andere sectoren zoals de textiel, toerisme, landbouw, energie en water gaan de ontwikkelingen snel. Ook is Birma/Myanmar sinds dit jaar weer opgenomen in het General System of Preferences (GSP) van de EU, wat voor lage importtarieven voor de Least Developed Countries (LDC) zorgt. Birma

46166_SO_FE_383_Binnen_03.indd 35

is tevens lid van de WTO en heeft onlangs ook de MIGA-conventie (Multilateral Investment Guarantee Agency) ondertekend, waarmee het politieke risico bij investeringen kan worden afgedekt.

Afbreukrisico’s Ondanks deze positieve ontwikkelingen, kent investeren in Birma/ Myanmar afbreukrisico’s. Verscheidene oppositiegroepen en activisten hebben grote zorgen over de onafhankelijkheid van het juridische systeem en de handhaving van de rechtsstaat. Daarnaast zijn er in een aantal grensprovincies nog steeds gewapende conflicten aan de gang tussen verschillende etnische groepen. Deze regionale verdeeldheid is een grote politieke uitdaging die effect zal hebben op verdere de economische ontwikkeling en het handelspotentieel van het land. Daarnaast blijft corruptie een risicofactor. Betrouwbare data van overheidsorganen zijn schaars en door gebrek aan ervaring met handel met Westerse bedrijven zijn overheidsprocedures bureaucratisch en tijdrovend. Omdat buitenlandse bedrijven niet het recht hebben grond te kopen is het noodzakelijk om te werken met een lokale partner.

Opening handelskantoor Met de opening van een Nederlands handelskantoor in Yangon geeft Nederland een positief signaal af dat het vertrouwen heeft in de vooruitgang in Birma. Het handelskantoor is onderdeel van de Ambassade in Bangkok en richt zich op economische samenwerking, handelsbevordering en ondersteuning van het bedrijfsleven. Nederland steunt het streven van Birma/Myanmar om vooral de aandacht te richten op het creëren van werkgelegenheid en het genereren van inkomen. ‘Door buitenlandse handel wordt niet alleen economische ontwikkeling gestimuleerd, maar wordt ook bijgedragen aan het creëren van binnenlandse banen’, aldus Ploumen. ‘We hopen dat de economische en politieke hervormingen leiden tot een democratisch land met respect voor etnische diversiteit, dat de economische kansen op verantwoorde wijze benut en bovenal weer aansluiting vindt bij de rest van de wereld. Als deze lijn wordt voortgezet, kan Birma uitgroeien tot een middeninkomensland en een interessante handelspartner voor Nederland’ aldus Ambassadeur Joan Boer. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft vele instrumenten voor het bedrijfsleven opengezet op Birma zoals onder andere het PSIprogramma en vanaf volgend jaar ook het Dutch Good Growth Fund. Het CBI is al enige tijd zeer actief met het geven van exportgerelateerde trainingen aan onder andere de textiel-, visserij- en toeristische sector.

FENEDEXPRESS / DECEMBER 2013 / NR. 383

Naast de diverse politieke krachten die gaande zijn, is er nog steeds sprake van wijdverspreide corruptie. Ondanks dat veel wetgeving op dit moment wordt herzien of wordt geschreven, ontbreekt nog een goed wettelijk kader. Ook de handhavingsstructuren zijn nog in ontwikkeling. Dit betekent dat er veel onduidelijk is over procedures. Dit vereist van de ondernemer een pioniersgeest. Er zijn wel meer en meer adviesbureau’s die goed op de hoogte zijn en die bedrijven die de markt willen verkennen hierbij goed van advies kunnen voorzien. Vanwege een zeer beperkt aanbod en een grote vraag ligt het prijsniveau van onroerend goed op de huur- en koopmarkt, onrealistisch hoog. Yangon kan zich op dit moment meten met de duurste steden ter wereld.

EXPORTLAND: MYANMAR

Nuttige adressen www.thailand.nlembassy.org www.facebook.com/netherlandsembassybangkok www.cbi.nl Nuttige rapporten McKinsey Global Institute, June 2013 Myanmar’s Moment: unique Opportunities, major challenges: http://www.mckinsey.com/insights/asia-pacific/myanmars_moment Wereld bank report Myanmar Economic Monitor: http://www.worldbank.org/en/country/myanmar

Meer weten? www.fenedexpress.nl, zoek op Myanmar, ambassades

06-12-13 11:57