Herstel fruitteelthagen in Noordoost

f e i r b s Nieuw Herstel fruitteelthagen in Noordoostpolder en Oostelijk Flevoland

nieuwsbrief nummer 42 oktober 2012

In dit nummer o.a.: • Landschapsbeheer op televisie • Otterschuilplaatsen bouwen in Engeland • Onderzoek naar de waterspitsmuis

De fruitteeltgebieden in de omgeving van Dronten, Marknesse, Kraggenburg en bij Zeewolde vormen een karakteristiek landschap van hagen van elzen en andere boomsoorten. In tegenstelling tot het verder open Flevolandse landschap zijn de fruitteeltgebieden kleinschalig en besloten. De hagen vormen mede daardoor een cultuurhistorisch en ecologisch waardevol onderdeel van het landschap in Flevoland. Omdat de fruitteelt in Flevoland afneemt, staat dit unieke cultuurlandschap onder druk. Veel hagen zijn samen met de fruitbomen al verdwenen. Landschapsbeheer geeft met het project ‘Fruitteelthagen’ een eerste aanzet om dit fruitteeltlandschap te herstellen en voor de toekomst veilig te stellen. vervolg op pagina 2

• Inge Hagens: bezige bij • Kansrijke bermen en dijken • Groene eilanden in het open agrarische landschap • Groen en doen • Zaterdag 3 november: Natuurwerkdag!

natuur/landschap vervolg van pagina 1

De hagen rondom de boomgaarden zijn bij de aanleg van de polder geplant om de boomgaarden tegen de wind te beschermen. Naarmate ze hoger werden, kregen deze fruitteelthagen steeds meer landschappelijke waarde. Ze hebben zich in de loop van de tijd ontwikkeld tot landschapsbepalende elementen. Hoe soortenrijker, hoe meer leefruimte en voedsel ze bieden aan allerlei vogels, kleine zoogdieren en insecten. Ook aan vogels die schadelijke insecten zoals de perenbladvlo in de boomgaard bestrijden. En zeker niet onbelangrijk, de hagen vangen bestrijdingsmiddelen op die anders in het oppervlaktewater terecht komen. Veel fruitteeltbedrijven worden opgeheven, waarna de percelen vaak als akkerland in gebruik genomen worden. Met de bedrijven verdwijnen ook de hagen. Daarnaast bestaan veel fruitteelthagen niet meer uit de oorspronkelijk aangeplante zwarte els, maar vaak uit coniferen. Dit project beoogt om deze hagen met weinig natuurwaarde te vervangen door hagen van autochtone bomen en struiken. De keus voor een soort of meerdere soorten wordt in overleg bepaald. Het project richt zich niet alleen op fruittelers, maar op alle grondeigenaren in de oorspronkelijke fruitteeltgebieden. Strenge vorst na een milde periode heeft afgelopen winter in de fruitteelt veel schade aangericht. Vooral perenbomen hebben erg geleden, maar ook veel coniferenhagen in de fruitteeltgebieden zijn

Oktober, tijd om uw poel te schonen! Heeft u een poel op het erf, dan is periodiek onderhoud nodig om ervoor te zorgen dat de poel aantrekkelijk blijft voor amfibieën om te paren, eieren af te zetten en te bewonen. De maand

bevroren. Hierdoor is de belangstelling van grondeigenaren om mee te doen met het project groter geworden. Het is fantastisch om te zien dat er door het project weer hagen terugkomen op plekken waar ze verdwenen zijn. Op verschillende plaatsen, bijvoorbeeld bij Dronten en Marknesse groeien al weer meer inheemse fruitteelthagen. Op een mooie voorjaarsdag genieten veel fietsers van de bloeiende fruitbomen en het karakteristieke coulisselandschap dat zo kenmerkend is voor het gebied. Met het fruitteelthagen-project willen we ongeveer zes kilometer fruitteelthagen in de oorspronkelijke staat herstellen. Het is mooi om mee te werken aan deze tegenbeweging. Landschapsbeheer Flevoland zoekt grondeigenaren in de fruitteeltgebieden van Marknesse, Kraggenburg en Dronten, die hagen willen herplanten of de landschappelijke en ecologische waarde van hun hagen willen vergroten door aanplant van andere soorten.

oktober is bij uitstek geschikt om de poel te schonen. De meeste padden en kikkers hebben dan het water verlaten om te overwinteren. De achtergebleven dieren zijn nog voldoende mobiel om een andere, gunstige overwinteringsplek te zoeken. Kent u onze folder “Poelen in Flevoland, noodzaak tot onderhoud”? U kunt hierin lezen welk onderhoud nodig is om een gezonde poel te houden en ook hoe u dat het beste kunt uitvoeren. Deze folder kunt u gratis opvragen bij Landschapsbeheer Flevoland.

2

Landschapsbeheer geeft hiervoor subsidie en beheer- en plantadviezen. Er is nog ruimte in de subsidieregeling, maar we raden u aan om snel te reageren, want het project stopt aan het einde van de komende winter. Meer informatie kunt u krijgen bij Tiem van Veen, veen@ landschapsbeheer.net of 0320-294939. Dit project ontvangt een bijdrage uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Europa investeert in zijn platteland.

Colofon Wilt u naar aanleiding van deze nieuwsbrief reageren? U kunt ons bellen, schrijven of e-mailen. Deze nieuwsbrief verschijnt 3 keer per jaar en is een uitgave van: Landschapsbeheer Flevoland Botter 14-03, 8232 JP Lelystad Tel. (0320) 294939, fax. (0320) 294930 [email protected] www.landschapsbeheer.net Samenstelling/foto's medewerkers Landschapsbeheer Flevoland Mirjam Stoffer Eindredactie Arda van der Lee Ontwerp en lay-out Ruitervorm BNO Oplage 2850 stuks

Landschapsbeheer Flevoland maakt zich sterk voor behoud, beheer en ontwikkeling van natuur en landschap buiten de eigenlijke natuurgebieden. Ons werk wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de Provincie Flevoland en de Nationale Postcode Loterij.

organisatie

Landschapsbeheer op televisie Wie vrijdagavond een kwartier voor het hele uur naar Omroep Flevoland kijkt, komt Gerard van Ommen en Jeroen Reinhold tegen. Tot het eind van het jaar zullen zij in het programma Natuurlijk Flevoland aandacht besteden aan de vissen van Flevoland. Een groot deel van Flevoland bestaat uit water en eigenlijk zien we maar heel weinig over het bijzondere leven onder de waterspiegel. Mooie onderwaterbeelden worden aangevuld met de praatjes van beide heren. Regelmatig komen ze een bijzonder persoon tegen die ook iets met de vissen van Flevoland heeft. In de eerste afleveringen hebben ze samen met Bureau Waardenburg elektrisch gevist, is een bezoek gebracht aan de Lepelaarplassen om met Nico Dijkshoorn het lepelaarvoer (stekelbaars) te bekijken en is met kunstenaar Jeroen Verhoef gesnorkeld. De vraag van Omroep Flevoland om dit programma te begeleiden kwam op een gunstig moment. Jeroen had net het grootste deel van zijn werk aan de visatlas van Flevoland afgerond. Een boek dat Landschapsbeheer samen met het Waterschap Zuiderzeeland, Provincie, RAVON en Hengelsportverenigingen maakt. Begin november zal deze atlas te koop zijn voor € 14,95. Een boek met verspreidingskaarten per vissoort en mooie foto’s van vissen.

column

Ambitie en medailles

Als ik dit schrijf heeft Nederland bijna haar ambitie om 18

medailles te winnen tijdens de Olympische spelen in Londen gehaald. De lat lag hoog, maar door het benutten van mogelijkheden is de ambitie gerealiseerd.

Europa zal binnenkort haar Gemeenschappelijk Landbouw

Beleid 2014-2020 (GLB) presenteren met daarin aandacht voor het plattelandsbeleid. Binnen het GLB zal ook aandacht zijn

voor vergroening. De provincie Flevoland zal in haar nota vitaal

Platteland weergeven wat volgens haar de uitdagingen, kansen en daaruit voortvloeiende maatregelen zijn voor deze periode. Landschapsbeheer Flevoland bereidt zich voor op deze periode 2014-2020 door het schrijven van een nieuw beleidsplan met daarin een realistische ambitie.

Wij blijven streven naar behoud, beheer en ontwikkeling van een ecologisch waardevol landschap met een streekeigen

karakter, zowel in het landelijk als stedelijk gebied. Belangrijk doel is dat mensen zélf aan de slag gaan met de zorg voor

het landschap bij hen in de buurt. Een belangrijke paragraaf in deze notitie is de ambitie die Landschapsbeer Flevoland

nastreeft. Ambitie is namelijk de stuwende kracht binnen onze stichting en zal bij ieder van ons invloed blijven uitoefenen

op het werk. Ambitie kan groeien door succes, maar hij kan ook deuken oplopen. Landschapsbeheer Flevoland is in het

beleidsplan bezig om een realistische ambitie te formuleren. Bij het realiseren van die ambitie zullen allerlei hindernissen moeten worden overwonnen, maar kunnen natuurlijk ook kansen worden benut. In deze tijd van bezuinigingen geen simpele zaak.

In 2011 hebben we 3.321 vrijwilligers geteld. Dat is ongeveer 0,85% van de Flevolandse inwoners. Flevoland heeft naar

verwachting in 2020 440.000 inwoners. Bij gelijkblijvende ambitie betekent dat dus 3.740 vrijwilligers actief in landschap en natuur. Dat aantal vrijwilligers is fantastisch. Maar misschien moeten we de lat wel hoger leggen.

Email veranderd? Enige tijd geleden stuurde Landschapsbeheer een mail naar al onze vrijwilligers. Er kwamen echter veel mails onbestelbaar retour. Blijkbaar hebben we in ons adressenbestand veel emailadressen die niet kloppen. Hierbij dus de oproep om, als uw mailadres is veranderd, ons ook even op de hoogte te brengen (alle ‘wanadoo.nl’adressen zijn al veranderd in ‘online.nl’adressen).

Als het ons lukt voldoende kansen te benutten, dan kan 1% wellicht haalbaar zijn.

Landschapsbeheer Flevoland wint geen medailles, maar

heeft nog steeds de ambitie om samen met zoveel mogelijk vrijwilligers aan de slag te gaan met de zorg voor ons landschap.

Geert Gielen directeur 3

vrijwilligers

Otterschuilplaatsen bouwen in Engeland Vorig najaar was een groep landschapsbeheerders uit Engeland bij ons op bezoek. Ze hebben toen tijdens de Natuurwerkdag flink de handen uit de mouwen gestoken en veel geleerd van het landschapsbeheer in Flevoland. In juni hebben we samen met een aantal vrijwilligers een tegenbezoek gebracht en zijn we naar Engeland afgereisd. Een van de 'Engelandvaarders' was Bert Zijlstra. Bert: "Engeland was een fantastische ervaring. De Engelsen hebben echt hun best gedaan om ons veel te laten zien. Het was een behoorlijk vol programma. We hebben in drie dagen ongeveer tien projecten bezocht en veel vrijwilligers ontmoet en gesproken. Inspirerende ontmoetingen met bevlogen mensen, vol passie en liefde voor natuur en landschap. Hoogtepunt van ons bezoek in Engeland was de workshop over otters. De otterkennis in Flevoland is nog beperkt. In de Weerribben doet de otter het erg goed en het lijkt erop dat ze op zoek gaan naar nieuwe leefgebieden en daarbij ook Flevoland verkennen. Vraag is hoe we ervoor kunnen zorgen dat otters zich hier thuis voelen en een veilig en prettig leefgebied vinden. In Engeland hebben we geleerd waar de grootste kans is om ottersporen te vinden en hoe je ze kunt herkennen. De otter eet voornamelijk vis. De uitwerpselen die hij achterlaat hebben een levertraangeur. Daarin onderscheidt hij zich van andere marterachtigen. Het bouwen van otterschuilplaatsen kan helpen bij de bescherming van otters. Op de laatste dag van ons bezoek in Engeland hebben we geleerd hoe je een otterschuilplaats kunt bouwen.

NK maaien met de zeis - Eind september streden onder veel belangstelling van het toegestroomde publiek twaalf teams

4

Sinds Engeland hebben we een veel beter beeld gekregen van de voorkeuren van otters. Vorig jaar zijn in de Noordoostpolder een paar otters in het verkeer omgekomen. Met enkele aanpassingen kunnen we de trekroutes voor de otter aantrekkelijker en veiliger maken, bijvoorbeeld door aanpassingen van knelpunten bij kruisingen van weg en water en voldoende beschutting en hoge begroeiing langs de tochten. Je moet daarbij niet vergeten dat natuur maar tot op een bepaalde hoogte maakbaar is en de otter ook lekker zijn eigen gang gaat. Dat vind ik ook een van de mooiste dingen van de natuur, dat het niet voorspelbaar is maar je altijd weer verrast."

om de nationale titel ‘maaien met de zeis’. Landschapsbeheer Flevoland organiseerde dit evenement samen met twee andere provinciale organisaties Landschapsbeheer. Ook twee Flevolandse teams gingen de strijd aan op de Landlevendagen in Arnhem. Zowel het dames- als het herenteam bereikte de halve finale. Daarin bleek dat het vele oefenen van onze teams (net) niet genoeg was om maaiers die van jongs af aan al maaien, te verslaan. Een van de leden van de finale-teams had de gedenkwaardige leeftijd van 92 jaar, zo'n slordige 80 jaar ervaring dus met

het hanteren van de zeis. Uiteindelijk versloeg het Overijsselse team nipt het favoriete Friese team. Dit team was niet het snelste maar won op kwaliteit. Het damesteam onderstreepte op ludieke wijze door hun opvallende kleding dat maaien met de zeis niet alleen is weggelegd voor mannen.  Het kampioenschap werd dit jaar voor de eerste keer georganiseerd. Als u belangstelling hebt om volgend jaar deel te nemen kunt u zich nu al aanmelden [email protected] of 0320-294936

nieuw project

Onderzoek naar de waterspitsmuis

Waterspitsmuizen doen hun naam eer aan: het zijn goede zwemmers die hun voedsel in en rond het water vangen. Zwemmend of lopend over de bodem bemachtigen ze allerlei waterinsecten, slakken en kleine vissen. Ze hebben dan ook een specifiek leefmilieu -met helder, ondiep, stromend waternodig en zijn daardoor zeldzaam in Nederland. Het was lange tijd twijfelachtig of ze ook in Flevoland huisden. Er waren wel enkele oude vondsten van waterspitsmuizen in braakballen van kerkuilen in Luttelgeest in de jaren 70, maar daarna bleef het stil.

Of de uilen deze muizen in Flevoland gevangen hadden of in de nabijgelegen Weerribben en Wieden, was ook nog maar de vraag. Het zoogdieratlasproject bracht in 2010 nieuwe vondsten aan het licht. Opnieuw bleken de Luttelgeester kerkuilen af en toe een waterspitsmuis op te peuzelen. Ook werd een waarneming gemeld van een zwemmend dier in het Kuinderbos. Het Waterschap vroeg ons daarom om onderzoek doen naar het voorkomen binnen de provinciegrenzen, om bij het beheer van de watergangen rekening te kunnen houden met deze beschermde soort. Kansrijke locaties, met water aanvoerende sloten en voldoende vegetatie, werden in de Noordoostpolder voor onderzoek geselecteerd. Op iedere plek werden tien zogenaamde “life-traps” met lokaas neergezet. Sommige vallen zijn aan de oevers neergezet, anderen werden op drijvende vlotjes geplaatst, uiteraard wel vastgemaakt aan de oever. Gedurende drie dagen en nachten werden de 80 vallen regelmatig gecontroleerd. Bij ons onderzoek werden helaas geen waterspitsmuizen aangetroffen, waardoor het voorkomen van een populatie van dit mooie dier binnen de poldergrenzen nog steeds niet hard gemaakt kan worden.

Cursussen en excursies 2012-2013 Otters Zaterdag 17 november veldexcursie door de Noordoostpolder op zoek naar sporen van de otter. Verzamelen om 13.00 uur op P-terrein Van der Valk restaurant, Muntweg, Emmeloord. Opgeven bij Jeroen Reinhold, [email protected] EHBO cursus Op zaterdag 19 januari een EHBO-cursus, gericht op de kleine ongelukjes die tijdens het veldwerk kunnen voorkomen. In Almere en/of Lelystad van 10.00-16.00u. Voor vrijwilligers van Landschapsbeheer gratis. Koffie, thee en lunch worden verzorgd. U kunt zich opgeven voor 15 december met vermelding van gewenste locatie. Meer informatie bij Petra Borsch (0320) 294933 of via [email protected]

Weidevogelcursus Een theoretische cursus, met daarbij aansluitend veldbegeleiding van ervaren collega weidevogelvrijwilligers. Op woensdagavond 13, 20 en 27 februari in Bant. Opgeven [email protected]

november en twee praktijkdagen op za. 12 en 19 januari 2013. De cursus wordt gehouden in Emmeloord en/of in Almere of Lelystad. De kosten zijn € 50,-- incl. lesmateriaal. Meer informatie vindt u op onze website.

Cursus erfbeplanting 2x Theorieavonden op maandag 12 en 19 november of op 11 en 25 februari van 19.30-22.00u in Emmeloord of Dronten. Twee praktijkmiddagen in april of mei. Locatie in onderling overleg, indien mogelijk bij één van de cursisten. De kosten bedragen € 25,-- incl. lesmateriaal.

Techniek, gereedschap en onderhoud Zaterdag 9 februari van 10.00 tot 16.00 uur kunt u het gereedschap van uw vrijwilligersgroep in de werkschuur nakijken en herstellen. Volop informatie over veilig werken, ARBO en het organiseren van een werkdag. De cursus is voor iedere vrijwilliger, coördinatoren van zelfstandige groepen worden in het bijzonder uitgenodigd. Meer informatie bij Petra Borsch (0320) 294937 of via [email protected]

Cursus hoogstam snoeien Voor alle eigenaren uit Flevoland met hoogstamfruitbomen en andere geïnteresseerde Flevolanders. De cursus bestaat uit twee theorieavonden op ma. 12 en 26

11

agenda

Activiteiten winter 2012-2013 Aanmelden bij Landschapsbeheer Flevoland: (0320) 294939, via www.landschapsbeheer.net /agenda of bij de contactpersoon.

Kleinschalig natuurbeheer Heel Flevoland

Natuurwerkdag 3 november

Lelystad Boeierbosje

Beverburchten spotten

Lelystad Jagersveld

Ook dit jaar op de eerste zaterdag van november: u kunt uit 18 locaties in Flevoland kiezen voor een leuke en gezellige natuurwerkdag. Ga naar www.natuurwerkdag.nl en meldt u aan. Neem vooral ook familie, vrienden en buren mee. Kinderen zijn ook zeer welkom. Veel handen maken licht werk.

Op zaterdag 16 februari om 13.00u. beverburchten zoeken in de omgeving van de Trekvogel Almere. Verzamelen voor het bezoekerscentrum aan de Oostvaardersdijk. Opgeven bij Jeroen Reinhold ([email protected]). Ook als je zelfstandig een ander deel van Flevoland wilt onderzoeken. Noordoostpolder

Nagele Wei van GeLuc

In het winterseizoen snoeien en zagen de vrijwilligers. Werkdag 3 november van 9.30-12.30u. Verzamelen op de hoek van de Gerstehof in Nagele. Informatie en aanmelden bij Jan Nagel (0320)294939 of mail naar [email protected]

Wilgenknotten

Zaterdag 2 maart van 9.30 – 15.00u. Knotten EKO-boerderij De Eerste, Uiterdijkenweg 64, Marknesse. Voor de lunch wordt gezorgd. Informatie en aanmelden per mail [email protected] of tel. 06-27437823 Oostelijk Flevoland

Biddinghuizen Eiland/dorpsbos

Natuurlijk, kleinschalig beheer op het natuureiland en in het dorpsbos. Do. 18 okt talud en waterriet voor ijsvogelwand maaien, do. 15 nov, do. 20 dec, do. 17 jan takkenrillen maken, bomen vellen en lieren en do. 21 febr. ijsvogelwand afsteken. Van 13.00 tot 16.00u. Verzamelen bij het gebouw van de ijsclub, nabij de Sportlaan. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of [email protected]

Dronten Wisentbos

Op 2 februari ijsvogelwanden klaarmaken voor het nieuwe broedseizoen. 9 Maart aan de slag met de vlinderstrook en insectenhotel bouwen. Van 10.00 tot 12.30u. Informatie en aanmelden bij Ria Heemskerk 0320-294939 of [email protected]

Lelystad Bergbos

In de herfst en winter werken we op de laatste zaterdagmiddag van de maand van 13.00 tot 16.00u. met uitzondering van de werkdag van oktober, deze verschuift naar de natuurwerkdag 3 nov. Verzamelen op de parkeerplaats aan de Bronsweg.

6

Informatie en aanmelden bij Jan Nagel 0320-294934 of [email protected]

Tussen het fietspad en de huizen van de Boeier 2 ligt een naaldbosje. Op zaterdag 27 oktober van 10.00 tot 12.00u. wordt er gemaaid en afgevoerd. Wilt u mee doen? Informatie en aanmelden bij Petra Borsch 06-53994608 of mail naar [email protected]

Om vlinders en andere dieren meer leefruimte te bieden worden de bosranden rondom het Jagersveld natuurlijk ingericht. Stammen lieren en takkenrillen maken di 13 nov., di 11 dec., di 8 jan. en di 12 febr. van 13.00 tot 16.00u. Verzamelen Beginweg. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch (0320) 294936 of [email protected].

Lelystad Kwelstrook Batavia

In Lelystad bij Bataviastad langs de Houtribweg ligt. In de herfsten winterperiode wordt er in deze bijzondere natuurstrook gewerkt op de 1e zaterdag van de maand van 9.30uur tot 12.30u. Verzamelen bij de fietsbrug tussen de Boeier en Bataviastad. Deze winter gaan we de botanisch waardevolle delen maaien en afvoeren en wilgen zagen. Informatie en aanmelden bij Dick Luijendijk 06-30405561 of [email protected]

Lelystad Spettertuin

Op wo 14 nov. zijn er klimactiviteiten op de natuurspeelplaats en 12 dec. worden er slaapplekken voor dieren gebouwd. Elke doemiddag start om 13.30 en duurt tot 16.00u. Informatie en aanmelden bij Jessica Kips 0320-294939 of [email protected].

Swifterbant Dorpsbos

Natuurlijk, kleinschalig beheer in het dorpsbos van Swifterbant. Opslag weghalen, takkenrillen maken en ev. stammen lieren op ma 15 okt, 19 nov, 17 dec, 21 jan en 18 feb van 13.00 tot 16.00u. Verzamelen bij de kruising Zwanebloem-Bisontocht. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of [email protected]. Zuidelijk Flevoland

Almere Wilgen knotten

Samen met de enthousiaste wilgenknotgroep de Knoot wilgen knotten. Deze groep is al ruim 15 jaar actief. Van okt. tot maart gaat de groep iedere zaterdagochtend aan het werk. Begin en eindtijden zijn voor niemand een verplichting, er is altijd begeleiding van 9.30-13.00u. Meer info: www.deknoot.nl. Opgeven bij Theo Haasnoot: [email protected]; [email protected] of (036) 5364796.

Almere Buiten Bosrand

Almere Haven Uithof

Almere Buiten Buitenkans

Almere Stad Beatrixpark

De werkdagen zijn de laatste zaterdagochtend van de maand van 10.00-12.30u. Er liggen veel takken om takkenrillen en houtstapels te maken. Verzamelen bij de witte brug aan het Moutmolenpad. Meer info: www.bosrandgroep.nl. Opgeven bij André Heuzer: 06-27025087of [email protected]

Wilt u eens meewerken om de bosstrook bij deze nieuwe ecologische wijk gevarieerder te maken? Activiteiten zijn op de 1e zaterdagmiddag van de maand 13.30-16.00u. Neem contact op met Nellie de Groot (036) 5378361 / (06) 46307971 of mail naar [email protected] In het mandelig gebied wordt gewerkt op de 3e zondagmiddag van de maand van 13.30-16.00u. Verzamelen bij de vijver in de wijk. Info bij Franka Steekelenburg, [email protected]

Almere Buiten Polderpark

Kleinschalig beheer en onderhoud van de vlindertuin en bloemenweide. Elke 3e zaterdagochtend van de maand 10.00 tot 13.00u. Verzamelen onder de pergola in de vlindertuin. Door hard werken is de tuin afgelopen zomer uitgegroeid tot een bijzonder kleurrijk geheel. Informatie en aanmelden bij Gerard Gidding (036) 5327072 0f [email protected]

Almere Buiten Sieradenbuurt

De wilgen en grienden langs de Aaktocht tussen het Diadeempad en Tiarapad worden door bewoners geknot. Kom eens helpen op zaterdag 24 nov, 12 jan en 16 maart tussen 9.30 en 12.30u. aan het M. Garinpad ter hoogte van de middelste brug. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch (0320) 294937 of [email protected]

Almere Haven Hoekwierde

Elke 2e zaterdag van de maand wordt er van 9.30 tot 12.30u gewerkt om het vogelbosje aan de Hoekwierde ecologisch gevarieerder te maken. Verzamelen bij de gezamenlijke ruimte aan de Hoekwierde - Centraal Wonen. Informatie en aanmelden bij Jessica Kips (06) 24498629 of [email protected]

Almere Haven Kronkelveld

Op za 5 nov, 16 feb en 16 mrt wordt er gewerkt om het gebied nog aantrekkelijker te maken voor plant en dier. De groep werkt van 10.00-12.00u. Opgeven bij Sia Schipper (036) 5319360 of [email protected]

U bent van harte welkom op de 2e zaterdag van de maand van 13.30 tot 16.00 u. om mee te werken in het bosje van de Uithof. Verzamelen bij de Montessorischool aan de Uithof. Informatie en aanmelden bij Jessica Kips (06) 24498629of mail naar [email protected]

Buurtbewoners van het Beatrixpark zetten zich vrijwillig in voor kleinschalig onderhoud voor meer variatie in planten en dieren in het park. Activiteiten: 1e zaterdagmiddag van de maand van 13.3016.30u, op de website meer informatie. Aanmelden via www.beatrixpark.tk of Diana Stam: (036) 5334180.

Almere Stad Lumièrepark

Lekker bezig zijn, iets leren over de natuur, gezond en goedkoper dan de sportschool. Activiteiten zijn op de 3e zondagochtend van de maand van 10.00-12.00u. In de wintermaanden ligt de nadruk op dunnen. Informatie of aanmelden bij Roelof van der Valk: (036) 5375504 of [email protected]

Almere Stad Hannie Schaftpark

Bewoners rond de Leeghwaterplas zorgen voor een gevarieerde plantengroei langs de bosrand en natuurpad. Kom meehelpen op za. 2 feb tussen 9.30 tot 12.30u. verzamelen bij eerste brug naar de eilandjes. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch: 0320-294937 of [email protected]

Zeewolde - Heemtuin Polderwijk

Voor aanleg en beheer van de heemtuin in de Polderwijk worden vrijwilligers gezocht. Naast mensen met groene vingers zijn we ook op zoek naar enthousiaste klussers voor het maken van voorzieningen voor dieren. De werkdagen zijn in de wintermaanden op de 3e zaterdagmiddag van de maand van 13.30-16.00 uur. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch: 0320-294937 of [email protected]

Zeewolde Gronddepot

Kleinschalig natuurbeheer op zaterdag 2 febr. van 13.00 tot 16.00 u.: struiken planten, gevallen bomen zagen. Verzamelen bij ingang Gronddepot aan de Gelderse weg. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade 0320-294936 of [email protected]

Almere Haven Stadsboerderij

Fruitbomen snoeien op zaterdag 16 maart van 10.00-15.00u. Kemphaanpad 14. Voor de lunch wordt gezorgd. Aanmelden kan bij Tiem van Veen (06) 27437823 of [email protected]

7

interview

Bezige bij Gemeenten korten op groensubsidies. Voor Landschapsbeheer is het daarom belangrijk om te laten zien dat we naast al het goede werk dat we doen voor het landschap, we ook een belangrijke maatschappelijke functie vervullen. Mijn handen jeuken om daar meer mee te doen. Ik denk dan bijvoorbeeld aan maatschappelijke stages. Individuele stages zijn erg leuk en inspirerend, maar kosten veel tijd en energie. Slimmer is het daarom om aan te sluiten bij het curriculum van een school, zoals bijvoorbeeld het Groenhorst College, en een maatschappelijke stage te organiseren voor een hele schoolklas. Als je daar een jaarlijks terugkerende activiteit van maakt, hoeft het ook niet veel tijd te kosten om het te organiseren.

"Kunnen we onze afspraak verzetten? Dat komt me eigenlijk beter uit. Ik ben namelijk gevraagd om te helpen bij het ringen van zwanen. Als je het leuk vindt, mag je ook mee komen!" Inge Hagens is wat je noemt een bezige bij. Behalve bestuurslid bij Landschapsbeheer is ze onder andere voorzitter van de Vogel- en Natuurwacht Zuid-Flevoland, imker, en als vrijwilliger actief bij Staatsbosbeheer en het Flevo-Landschap. Inge: "Ik vind het leuk om dicht bij de kern van de organisatie van Landschapsbeheer te zitten en samen met de andere bestuursleden na te denken over de koers voor de toekomst. Binnen het bestuur heb ik 'vrijwilligers' in mijn portefeuille. Hier ligt de komende jaren, denk ik, een belangrijke uitdaging.

Voor de meeste vrijwilligers staat gezelligheid en werken in de natuur centraal. Daarnaast wil je als vrijwilliger ook voelen dat je gewaardeerd wordt. Dat kan bijvoorbeeld door iedereen die op 3 november actief is op de Natuurwerkdag een attentie te geven." Is Inge zelf ook actief bij Landschapsbeheer? "Ja hoor! Ik doe zelf ook ieder jaar mee met de Natuurwerkdag. Dit jaar ben ik met ongeveer 25 jeugdleden van De Flevokijkers ( jeugdgroep van de Vogelwacht) aan het werk op stadslandgoed De Kemphaan in Almere. Ik zou iedereen op willen roepen om zich ook aan te melden voor de Natuurwerkdag. Want samen werken in de natuur is een belevenis. Ik kan het iedereen aanraden."

Het genietmoment van Jeroen Reinhold ‘‘Het is kangarootime’ is bij ons thuis een gevleugelde uitspraak’, aldus Jeroen. ’Het tijdstip dat de zon duidelijk minder krachtig gaat schijnen tot aan de zonsondergang. In Australië, waar deze uitdrukking voor ons ontstaan is, is het meteen het tijdstip waarop kangoeroes goed te spotten zijn. In Flevoland is het ook vaak in deze periode dat allerlei dieren zich laten zien. Bevers komen uit hun burcht, ijsvogels gaan uitbundiger vliegen, de sperwer jaagt nog even op de net rustende 8

spreeuwen, rosse vleermuizen piepen vanuit hun nestboom, boommarters verlaten hun nestboom en reeën foerageren weer op de grasstroken naast het fietspad.’ ‘Wie dus een goede kans wil hebben op een bijzondere ontmoeting in de natuur, zou dus eigenlijk pas aan het eind van de middag op pad moeten gaan. Zelf constateer ik dat de meeste mensen juist een leuk natuurterreintje verlaten als ik erin ga. En om heel eerlijk te zijn geniet ik dan ook wel van de rust in zo’n gebied.’

overheid/bedrijfsleven

Kansrijke bermen en dijken pachtovereenkomsten bieden momenteel nog te weinig mogelijkheden om het natuurlijke beheer uit te voeren. En wat de dijken betreft: aan de voet van de Flevolandse dijken is de kweldruk vaak hoog. Hierdoor ontstaan unieke groeiomstandigheden voor planten en dieren. Beheer en inrichting zouden meer afgestemd kunnen worden op de kansen die hier liggen.

Natuurlijk beheer en recreatie

In de loop der jaren heeft Landschapsbeheer Flevoland veel ervaring opgedaan met het natuurlijk beheer van bermen. Op schrale kalkrijke bermen in de Noordoostpolder en in Dronten wordt het zogenoemde’ botanische beheer’ uitgevoerd, met als doel het herstellen, laten ontstaan of behouden van een half natuurlijke, soortenrijke graslandvegetatie. Uitgangspunt is dat de bermvegetatie zich spontaan moet ontwikkelen. Er wordt niet gezaaid of geplant. Het beheer is erop gericht om de voedselarme situatie die na het plaggen is ontstaan te behouden door het maaisel af te voeren en door plantenresten en modder na het schonen van de sloot niet in de berm te storten. Uiteraard worden de bermen ook niet bemest. Wegbermen zijn onderdeel van het karakteristieke landschap van Flevoland en kunnen naast het botanische beheer, op verschillende andere manieren aantrekkelijker worden. Landschapsbeheer wil zich daar de komende tijd op richten. Brede bermen hebben de meeste kans zich tot ecologisch interessante stroken te ontwikkelen. Ook dijken bieden daarvoor goede mogelijkheden, gecombineerd met een recreatieve bestemming. Bermen en dijken op kleigrond bieden

Weidevogels hebben het zwaar In het vroege voorjaar volgden zeventien nieuwe vrijwilligers de cursus weidevogelbescherming om daarna met de andere, meer ervaren speurders enthousiast het veld in te gaan. Met een mooi resultaat: 835 nesten wisten ze te lokaliseren. Maar ondanks het intensieve speurwerk van deze 122 vrijwilligers waren dit 10% minder nesten dan in 2011. Hiermee wordt de dalende trend van 2010 voortgezet, de weidevogels beleven

weinig kansen voor zeldzame planten, maar bijen en vlinders zijn niet zo kieskeurig en zoeken hun voedsel ook op veel voorkomende bloemen.

Brede bermen en dijken

Van een aantal (gepachte) bermen in Zuidelijk Flevoland is onderzocht hoe ze geschikter te maken voor akkervogels. De bermen zijn er breed genoeg voor, een aantal agrariërs wil wel een aangepast maaibeheer uitvoeren, alleen de

opnieuw een slecht jaar. De grutto heeft het meest geleden, slecht 1/3 van de gevonden nesten is uitgekomen, voor deze prachtige weidevogel een drama! Van alle gevonden nesten is gemiddeld meer dan de helft uitgekomen, mede door de beschermingsmaatregelen van de boer bij het ploegen en eggen, aanaarden en maaien. Vrijwilligers en boeren verdienen een groot compliment voor hun inzet, ondanks dat het aantal weidevogels blijft dalen. Hopelijk zetten

Aangepast beheer kan de recreatieve mogelijkheden van dijken (en brede bermen) vergroten en tevens de ecologische waarde van de bermen verhogen. Bijvoorbeeld door gefaseerd lengtestroken te maaien, ontstaan nieuwe wandelmogelijkheden voor de recreant. Een dergelijke strook met kort gras kan ook door roofvogels gebruikt worden om naar muizen speuren. Vegetatie wordt kruidenrijker door niet te bemesten, twee keer per jaar te maaien en het maaisel af te voeren en is dan interessant voor bijen en andere insecten, kleine zoogdieren en vogels. Wandelen langs een kleurige kruidenrijke berm is aantrekkelijk voor de recreant. Door enkele stroken niet te maaien ontstaan nest- en schuilmogelijkheden. En daardoor ook meer variatie in het plantenen dierenleven.

ze zich volgende jaar weer met zo veel enthousiasme in voor de weidevogels in Flevoland.

9

cultuurhistorie

Groene eilanden in het open agrarische landschap De Noordoostpolder is waarschijnlijk het meest gave en unieke cultuurlandschap dat in Nederland te vinden is. Uniek omdat het op de tekentafel is ontworpen en consequent ingericht volgens een vast concept van boerderijtypen, bouwvormen, erfinrichting en beplanting. De reden waarom de Noordoostpolder op de voorlopige lijst voor Werelderfgoederen van Nederland stond. Bovendien heeft de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed heeft de Noordoostpolder onlangs aangewezen als Wederopbouwgebied. Ook voor de erven werden enkele vaste basisprincipes gehanteerd waarin de pachter geen inspraak had. Zo kregen alle erven meestal een U-vormige windsingel wel met een opvallend verschil tussen bouwboer en veeboer. Veeboeren wilden graag hun koeien zien en lieten daarom de achterzijde van het erf open. Het ontwerp van het erf was gericht op zelfvoorziening met een vooraf bepaalde hoofdindeling voor de siertuin, de moestuin en de boomgaard De boeren kregen ook het advies om geen siertuin aan te leggen met kronkelige paden, rotspartijen en andere uitspattingen; dat paste niet! De polder moest een sobere, functionele en op productie gerichte uitstraling hebben.

Functies erfbeplanting nu

De meeste erven hebben aan drie zijden een singel met de wegkant open en ingericht als siertuin. In de winderige polder werden brede singels aan de windzijde geplaatst en smalle singels

De singel rond het boerenerf biedt mens, dier en gebouwen nog steeds beschutting, maar heeft daarnaast nieuwe functies. Een goed ontwikkelde singel doet uitstekend dienst als geluidswal tegen het verkeer en is belangrijk als landschapselement in de polder. Tenslotte heeft de erfsingel een belangrijke ecologische waarde. Sommige planten en

Boekje vol tips ‘Modder aan je broek’ Modder aan je broek, ooit was dat heel normaal, maar tegenwoordig niet meer vanzelfsprekend. Kinderen hebben steeds minder groene speelruimte en dat is jammer. Jammer omdat spelen in het groen voor interesse in natuur zorgt, meer speeluitdaging voor het kind biedt, overgewicht tegen kan gaan en een rode blos op de wangen geeft. Landschapsbeheer Nederland heeft

zich de afgelopen periode ingezet om een zestal natuurlijke speelplekken te realiseren. De ervaringen zijn gedeeld en gebundeld in een prachtig boekje ‘Modder aan je broek’. Dit boekje dient ter inspiratie en staat vol tips voor de aanleg van nieuw te ontwikkelen natuurlijke speelplaatsen. Het zal bijdragen aan nog meer groen speelplezier, iets wat wij van harte toejuichen. En tja, daar hoort een beetje modder aan je broek bij.

Windsingels rondom het erf

10

aan de luwe kant. De breedte van de singels werd mede bepaald door de grootte van de erven.De gekozen boomen struiksoorten zorgden dat er snel forse windkeringen ontstonden met een bovenscherm van opgaande bomen en een onderscherm van struiken. Deze combinatie van een luchtig bovenscherm en een dicht onderscherm vormt een goede windkering. Om de homogeniteit van beplanting te versterken komt de hoofdhoutsoort in de singels meestal overeen met de soort toegepast in de wegbeplanting

dieren kunnen zich prima handhaven op de velden waar gewassen komen en gaan, maar veel andere soorten hebben de stabiele omgeving van het groene boerenerf nodig. De meeste beplantingen zijn nu volgroeid. De erven van de in clusters gelegen boerderijen vormen groene eilanden in het open gebied en dit parkachtige landschap biedt allerlei kleine zoogdieren, vogels, insecten en amfibieën een aantrekkelijke leefomgeving. Landschapsbeheer Flevoland helpt eigenaren met inrichting en beheer van hun erfbeplanting. De eigenaren voeren de werkzaamheden zelf uit.In de Noordoostpolder heeft nu 1/3 van de eigenaren meegedaan aan het project “Boerenerven in het groen”. Ook de erven worden regelmatig op natuurvriendelijke wijze ingericht, zoals met de aanleg van een poel voor de rugstreeppad.

Het boekje kunt u bestellen bij Landschapsbeheer Flevoland. Landschapsbeheer Flevoland kan u ook inspireren en adviseren over de groene herinrichting van speelplaatsen, speeltuinen en speelpleinen rondom scholen. U kunt hiervoor contact opnemen met Margriet Brouwer, 0320-294938 of [email protected].

nieuw project

Groen en doen In de tweede kamer is het amendement Koopmans aangenomen. Een plan om vrijwilligers in de natuur te ondersteunen. Een budget van 1,2 miljoen is daarvoor beschikbaar gesteld. Samen met Staatsbosbeheer, de Landschappen, Natuurmonumenten, de soortenorganisaties (als RAVON, VZZ en SOVON) en IVN heeft Landschapsbeheer Nederland geld ontvangen uit deze pot. Landschapsbeheer Flevoland heeft daardoor komend jaar extra tijd en geld beschikbaar om nieuwe vrijwilligersgroepen op te richten en te ondersteunen. De eerste ideeën hoe en waar we deze vrijwilligers willen gaan vinden en hun inzet kunnen gebruiken, zijn geboren. Zo’n potje geld biedt ons de kans om ook eens tijd en energie te stoppen in groepen mensen waar we normaliter nooit mee samenwerken, maar die wellicht wel de handen uit de mouwen willen steken in de natuur. Deze groep is nu ineens bereikbaar geworden.

Daarnaast zal er in februari een cursus starten voor vrijwilligers die meer willen weten over landschaps- en natuurbeheer samen met vrijwilligers.Een cursus die meer informatie geeft over het natuurbeheer in Flevoland, wat het effect is van dat beheer, het zelf opstellen van beheerplannen en hoe je bijvoor-

beeld een vrijwilligersgroep gemotiveerd houdt. Deze cursus wordt deels in Lelystad gegeven, deels gaan we met de deelnemers bij bestaande groepen verspreid in de provincie een kijkje nemen. Wie nu al geïnteresseerd is kan zich aanmelden bij Jeroen Reinhold. Vol is vol. [email protected]

Speuren naar otters in Flevoland Zo’n tien jaar nadat de otter in de Weerribben werd geïntroduceerd vinden we de otter af en toe in Flevoland. Het volgen van gezenderde dieren leidde naar het Kuinderbos, Voorsterbos en de omgeving van Urk. In het Natuurpark Lelystad is een wilde otter opgedoken die gecharmeerd lijkt te zijn van het opgesloten vrouwtje. Sporen van deze otter zijn vaak bij het otterverblijf in het park te vinden. Maar ook bij de bruggen en aanlegsteigers langs de Lage Vaart zijn sporen in de vorm van poep van (deze?) otter gevonden. Duidelijke verhogingen direct nabij het water zijn favoriet om een ‘vlag’ achter te laten. Te denken valt aan een overhangende tak of een steen die iets scheef ligt. Richels onder bruggen zijn ook in trek bij passerende otters. Vooral de winterperiode is erg geschikt om te zoeken naar deze otterspraints, heel herkenbaar aan hun geur van gemaaid gras met een vleugje vis. Deze sporen in het veld zijn van cruciaal belang om meer zicht te krijgen op welke

plaatsen maatregelen voor otters zinvol zijn. Landschapsbeheer gaat dit najaar dan ook excursies en workshops organiseren om meer te weten te komen over de aanwezigheid van de otter en geschikte plekken om bijvoorbeeld otterholts te bouwen. Zin om te speuren naar otters? Kijk in onze agenda voor data of stuur een mail naar [email protected]

Dit project ontvangt een bijdrage uit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Europa investeert in zijn platteland.

5

vrijwilligers

Zaterdag 3 november: Natuurwerkdag!

Een wilg knotten, een poel schonen, zagen, snoeien of snipperpaden maken? Beleef het mee op de Natuurwerkdag op zaterdag 3 november. Onder het motto ‘Leef je uit’ worden de hele dag uiteenlopende activiteiten georganiseerd die per locatie verschillen. De Natuurwerkdag combineert lekker de handen uit de mouwen steken en beleving. Want of het nou voor de gezelligheid is, om lichamelijk bezig te zijn, voor het natuurgevoel, om te ontstressen, …. er is voor iedereen

12

wel een goede reden om lekker in de natuur aan de slag te gaan. Landschapsbeheer coördineert deze dag en werkt daarbij samen met het Flevo-landschap, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, gemeenten en werkgroepen. Zo’n 750 deelnemers kunnen dit jaar op 18 locaties in Flevoland terecht. Er is dus ook altijd een locatie bij u in de buurt. Geef u snel op, alleen of samen met familie, vrienden en kennissen, voor wat misschien wel het ‘zwaarste' zaterdaguitje

van het jaar is! Kijk voor meer informatie over locaties, activiteiten en aanmelding op www.natuurwerkdag.nl