2012
NAAR EEN EUROPESE BENCHMARK SCHONE OMGEVING VERSLAG OVER BESTAANDE MEETMETHODEN & INTERNATIONALE BELANGSTELLING
In opdracht van de Stichting Nederland Schoon
INHOUD
INLEIDING
3
1
BELGIË
4
2
VERENIGD KONINKRIJK EN IERLAND
6
3
DUITSLAND
8
4
ZWITSERLAND
10
5
OOSTENRIJK
12
6
DENEMARKEN
13
7
NOORWEGEN
14
8
ZWEDEN
15
9
FRANKRIJK
17
10 FINLAND
18
CONCLUSIE
19
CONTACTEN
20
2
INLEIDING
In opdracht van de Stichting Nederland Schoon is dit rapport samengesteld, met de volgende twee doelstellingen:
Om weer te geven, welke meetmethodieken op het terrein van zwerfafval er in de Europese Unie reeds te vinden zijn en hoe deze methodes werken; Om te peilen of er bij Europese landen en/of regio’s die een meetmethodiek hebben ontwikkeld, belangstelling bestaat om tot een Europees project te komen.
Daartoe zijn de volgende landen benaderd en onder de loep genomen: België, Groot-Brittannië, Ierland, Duitsland, Zwitserland, Denemarken, Noorwegen, Zweden en Frankrijk. Per land zal een korte inleiding worden gegeven over aldaar actieve organisatie(s) tegen zwerfafval, welke meetmethoden eventueel worden gehanteerd, wat de vooruitzichten voor de organisatie/het onderwerp van zwerfafval in het land zijn, wat de houding is ten aanzien van het grensoverschrijdend delen van kennis, en of er belangstelling is voor deelname aan een ronde tafel over een benchmark om zwerfafval in meerdere landen uniform te meten. In een algemeen onderzoek over de situatie van zwerfafval in omringende landen in 2011, en de uitvoering van campagnes, zijn daarnaast een aantal van de genoemde landen bezocht. Voor deze landen worden de toen getrokken conclusies over meetmethoden in een laatste paragraaf uitgelicht. Tot slot geeft dit verslag alle contactgegevens weer. Daarbij is er in de eerste plaats voortgebouwd op reeds bestaande internationale contacten. In sommige landen bleek daarbij de verpakkingsrecylingindustrie in het bijzonder geïnteresseerd. In andere landen is het contact vooralsnog beperkt tot de evenknieën van de stichting Nederland Schoon.
3
1
BELGIË
In België voeren de 3 bestaande gewesten Vlaanderen, Wallonië en Brussel elk hun eigen beleid omtrent zwerfafval. Vlaanderen is daarbij verreweg het meest actief, door het voeren van de campagne ‘In de vuilbak’, www.indevuilbak.be. Deze werd op aspecten wel gedeeld met Wallonië, aldaar vertaald als de campagne ‘A la poubelle’ (www.alapoubelle.be), maar laatst genomede liep (officieel) tot en met 2009. Het verschil valt wellicht als volgt te verklaren: In 2003 is er in Vlaanderen een enquête onder de bevolking gehouden waaruit bleek dat de bevolking in Vlaanderen zich in hoge mate aan zwerfafval stoorde. Vanaf dat moment hebben Vlaamse ministers van milieu het onderwerp steeds hoog op de agenda gezet. Sindsdien zijn de activiteiten van Vlaanderen op het gebied van zwerfafval intensief, professioneel en breed gedragen, met succesvol resultaat. De uitvoering van de campagne ligt bij de Vlaamse Afval Maatschappij (OVAM), een agentschap van het Ministerie van Milieu in Vlaanderen. De campagne ‘In de vuilbak’ is in 2006 in Vlaanderen ontwikkeld en wordt gecoördineerd door de Stuurgroep Zwerfvuil Vlaanderen, met daarin vertegenwoordigers van overheid en bedrijfsleven (verpakkingrecyclingsindustrie in de vorm van Fostplus, fabrikanten en de detailhandel). De boodschap is: ‘Gooi afval niet zomaar weg, gooi het in de vuilbak. Doet u dit niet, dan zorgt u voor vervelende omstandigheden’. Meetmethoden De volgende meetmethoden zijn onderdeel van de campagne ‘In de vuilbak’. 1)
Netheidsbarometer In de meerdere steden in Vlaanderen, met als voorloper Gent, wordt reeds gemeten aan de hand van deze netheidsbarometer. Meting geschiedt hier via telling van hoeveelheiden en soorten afval op gebieden van 2 100m (transsecten genoemd). Vanaf 2011 is deze netheidsbarometer op vrijwillige basis in meerdere Vlaamse gemeenten toegepast.
2)
Netheidsindex Door de netheidsbarometer in een aantal gemeenten in Vlaanderen in te zetten, brengt men deels de algehele netheid in Vlaanderen in kaart, met de ‘Vlaamse netheidsindex’. Deze geeft een algemeen beeld van de netheid van het openbare domein in het Vlaamse gewest, door hieraan een cijferwaarde te koppelen. Naast de netheidsbarometer, komt deze index deels ook voort uit het meten van de netheid op andere 2 stukken land in Vlaanderen (eveneens transsecten van 100m ).
3)
Polshoogte in overgangsgebieden over de mate van schoon Bij het nemen van polshoogte richt men zich op voorbepaalde overgangsgebieden, bijvoorbeeld overgangsgebieden van armere naar rijkere stadsdelen, wijken en buurten. Er wordt personeel uitgezonden naar verschillende gemeenten om waar te nemen en de gemeenten waar nodig in deze gebieden te activeren.
De OVAM kan bij de eerst bovengenoemde methode prikkels geven, maar kan gemeentes niet dwingen tot deelname aan de netheidsbarometer. Dit ligt gevoelig, omdat sommige gemeentes vrezen voor een slechte reputatie, wanneer een slechtere score openbaar wordt gemaakt (wat burgemeesters mogelijk door gemeenten wordt aangerekend). Daarom wordt er in berekeningen en publicaties van resultaten niet verwezen naar specifieke gemeenten of plaatsen. Het woord ‘benchmark’ wordt dan ook niet op zijn plaats gevonden. Wel krijgen de gemeenten zo inzicht in de ‘best practices’. Daarnaast hebben gemeenten die meedoen aan het meten inzicht in hoe schoon ze zelf zijn en waar en hoe deze netheid mogelijk te verbeteren valt. Voor voorbeeldgemeenten is er tenslotte een beloning ingesteld.
4
Vooruitzichten In de zomer van 2011 is een nieuwe campagne gestart, die ‘In de vuilbak’ bleef heten en op de oude campagne voort borduurt. Doel is om in 2012 90% van de Vlaamse bevolking met deze campagne bekend te laten zijn. De samenwerkingsovereenkomst met gemeenten zorgt ervoor dat tot en met 2013 investeringen t.b.v. de antizwerfvuil campagne ondersteund blijven. De verwachting is dat Vlaanderen ook na 2013 actief zal blijven tegen zwerfvuil; hieraan wordt bijvoorbeeld aandacht besteed in het kader van de bestrijding van armoede (Vlaams actieplan Armoedebestrijding 2010-2014, in het Strategisch Beleidsplan voor Toerisme aan de Kust 2009-2014, en in de Krachtlijnen voor Milieuverantwoord Afvalbeleid 2008-2015). In Wallonië bestaan er geen soortgelijke meetactiviteiten als in Vlaanderen, het punt van zwerfafval staat in Wallonië minder hoog op de agenda dan in Vlaanderen. Houding grensoverschrijdend kennis delen Met betrekking tot het hebben van kennis over campagnes in andere landen, kijkt de OVAM, die de campange uitvoert, nadrukkelijk naar onder andere campagnes in Nederland en Frankrijk. Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark De belangstelling in België is nadrukkelijk aanwezig om te worden betrokken bij dit project.
Voor zowel Vlaanderen als Wallonië wil de verpakkingrecyclingsindustrie in België, Fostplus, graag worden betrokken. Fostplus is een private organisatie die instaat voor de promotie, coördinatie en financiering van de selectieve inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval in België. Contact hier is dhr. Adriaan Lowet (Marketing & Communication Manager). Daarnaast zijn de volgende autoriteiten te betrekken:
Vlaanderen: De OVAM is van mening dat zij hiervoor veel toe te voegen heeft, met kennis over metingen verricht in Vlaanderen tot zoverre. Contacten hiervoor zijn Dhr. Yvon Princen (Celhoofd team lokale besturen). Hij verzoekt nadrukkelijk om ook Mw. Eva Gijsegom (leidend ambtenaar m.b.t. zwerfvuil) voortdurend te informeren.
Wallonië: In Wallonië waren de initiatiefnemers van de campagne ‘A la poubelle’ destijds de Openbare Dienst Wallonië (Service Public de Wallonie) namens het Waalse Ministerie van Milieu, en de verpakkingrecyclingsindustrie in de vorm van Fostplus. Contact is over mogelijke betrokkenheid van de SPW is er geweest met Nataly Hintzen (secretaresse, per telefoon) en Alain Houtain (Inspecteur Générale). Reactie is gekomen van het bureau Intertek RDC, dat in het kader van littering de SPW vertegenwoordigt op het gebied van milieueffectrapportages, aan wie de e-mail is doorgestuurd. Contact is hier Mw. Julie D’Hollander. Zij gaat de SPW het project voorleggen. Zowel Dhr. Houtain als Mw. D’Hollander op de hoogte te houden.
5
2
VERENIGD KONINKRIJK EN IERLAND
Keep Britain Tidy en collega-organisaties De volgende organisaties op het gebied van zwerfafval zijn in bovenstaande landen actief: Keep Britain Tidy (overkoepelend, Groot-Britannië), Tidy Wales (Wales), Keep Scotland Tidy (Schotland), Tidy Northern Ireland (Noord-Ierland) en Tidy Towns (Ierland). Tussen deze organisaties bestaat een geregeld contact en onderlinge coördinatie van beleid. Keep Britain Tidy is naar schatting het meest actief als het gaat om het meten van zwerfafval. In 1954 is in Groot-Britannië de thans genaamde organisatie ‘Keep Britain Tidy’ (voormalig ENCAMS geheten) gestart. Deze campagne ontplooit sindsdien velerlei verschillende activiteiten; campagnes, opruimacties, informatievoorziening, netwerken en monitoren. In 2011 introduceerde Keep Britain Tidy een nieuwe campagne genaamd ‘Love where you live’ die de oude campagne ‘Keep Britain Tidy’ verving (de organisatie zelf bleef wel zo heten). Deze nieuwe campagne wordt ondersteund door effectiviteitsmetingen. Meetmethoden De volgende meetmethoden zijn voortgaand onderdeel van de campagne ‘Love where you live’: 1)
Cleanliness Performance Indicator Tot 2010 voerden gemeenten zelf metingen uit van de hoeveelheden zwerfafval per vooraf bepaalde oppervlakte, genaamd de ‘Cleanliness Performance Indicator 195. Deze activiteit is met het huidige regeringsbestel in Groot-Brittannië geheel wegbezuinigd. Er zijn gemeenten in het Groot-Brittannië en NoordIerland die dit wel blijven monitoren, omdat ze het belangrijk vinden.
2)
LEQ-rapport Ter controle van de resultaten van de nieuwe campagne zal Keep Britain Tidy blijven uitgaan van het LEQ (Local Environmental Quality) rapport. Hiermee schat Keep Britain Tidy jaarlijks de aanwezigheid van hoeveelheden zwerfafval in, in verschillende gebieden in Groot-Britannië. Dit doet de organisatie door middel van kwalitatief onderzoek en in opdracht van heet Ministerie van Milieu (Defra). Het rapport dat hieruit voortvloeit, is het LEQ rapport. Het onderzoeksteam bestaat uit 3 medewerkers die volledig bezig zijn met het schatten van hoeveelheden afval per vooraf bepaalde landoppervlakte (verschillende oppervlakten van elk 50 vierkante meter). Zo worden er binnen dit team meer dan 1.000 gebieden per jaar gemeten. De informatie wordt gebruikt door schoonmaakbedrijven, gemeentes en landeigenaren.
3)
Gedelegeerde audits (van schoon) aan een overkoepelende organisatie Voorbeeld: De manager van het Churchwalk Shopping Centre in Surrey neemt zelf audits af bij de winkels in diens winkelcentrum. Deze manager wordt op haar beurt weer gecontroleerd door Keep Britain Tidy. Alle criteria waaraan winkels moeten voldoen, moeten deze winkels zelf op papier bijhouden. De verantwoordelijkheid hiervoor wordt heel duidelijk bij de winkels zelf neergelegd, maar helpt ze wel te weten hoe ze dit het beste kunnen registreren. Hierdoor kunnen organisaties gemakkelijker betrokken blijven, duidelijk advies krijgen, en is de controle op naleving altijd dichtbij, ook zodra het certificaat binnen is.
4)
Tenslotte zijn er in samenwerking met de gemeente Londen recentelijk 2400 straatenquêtes gehouden in alle wijken (Borroughs) van de stad om een goed beeld te krijgen van zwerfafval in de stad.
Vooruitzichten In het bepalen of de campagne succesvol zal verlopen, hanteert Keep Britain Tidy een drie jaren visie, van 2011 tot 2014. Daarbij zal de organisatie in 2014 een conferentie organiseren waarbij verschillende organisaties en individuen bij elkaar komen om de campagne te evalueren. Hierbinnen zullen hoeveelheden nog bestaand zwerfafval worden geëvalueerd, aan de hand van metingen.
6
Houding grensoverschrijdend kennis delen Hierin hebben de genoemde organisaties veel interesse. Keep Britain Tidy kijkt met name naar Nederland en Australië om ideeën op te doen. Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark
Keep Britain Tidy, Tidy Wales, Keep Scotland Tidy, Tidy Northern Ireland (Noord-Ierland) en Tidy Towns Ireland (Ierland), zijn geïnteresseerd in het hoeven van een ronde tafel om mogelijk tot internationale benchmarking van hoeveelheden zwerfafval te komen. Zij hebben dit ook laten weten aan Pack2Go, die hen eveneens heeft benaderd. Het contact hierover is te onderhouden met Phil Barton (Chief Executive) van Keep Britain Tidy. Hij zorgt ervoor dat de andere organisaties geïnformeerd worden.
Daarnaast is het Ministerie van Milieu (Defra) en daarbinnen het LEQ team zeer geïnteresseerd in deelname aan een ronde tafel over het onderwerp. Contact is hier Simon Qasim (UK Department of Environment, Food and Rural Affiars – Defra, daarbinnen het Local Environmental Quality Team).
Business Improvement Districts In Engeland en Wales bestaan momenteel meer dan 110 Business Improvement District (BIDS), waarbij sommige BIDS actiever zijn dan andere. Een BID is een bepaald gebied waarbinnen gevestigde ondernemingen een extra belasting of een prijs betalen om verbeteringen binnen de grenzen van het district te financieren. Het BID financiert diensten zoals het schoonmaken van straten, extra veiligheidsmaatregelen, verbetering van de aanblik van winkels, straat en trottoir. Het betreft een aanvulling op diensten waarin al door gemeenten wordt voorzien. Daarnaast heeft het BID een netwerkende en organiserende rol tussen ondernemingen in een wijk. Een goed voorbeeld is het winkelgebied in Hammersmith, een wijk in Londen. Het eerste BID in Hammersmith startte in september 2006, en wordt geheel gefinancierd door de locale detailhandel en ondernemingen. Meetmethode Er vindt geen aparte meting plaats van de resultaten in de wijk, maar de netheid van de omgeving wordt door de inwoners toch duidelijk zichtbaar bevonden. Daarom zou de volgende meetmethode toegepast kunnen worden: 1)
Perceptie van schoon meten (via enquêtering inwoners) Het meten van hoe de omgeving op inwoners/lokaal werkenden overkomt (schoner of minder schoon dan bijvoorbeeld een jaar geleden). Dit zegt ook veel over de gezamenlijke draagkracht voor - in dit geval - het BID-initiatief; toen de acties van het BID nog niet zichtbaar waren, kostte het Hammersmith veel meer moeite om lokale ondernemers voor het idee te winnen dan enkele jaren later (toen de vraag van de continuering van het BID voor lag). Overigens hielp het hierbij dat de acties van het BID goed zichtbaar waren in de vorm van bijvoorbeeld de frequentere schoonmaak van de buurt.
Tot voor kort had de gemeente meer budget beschikbaar voor het meten van hoeveelheden zwerfafval, aan de hand van de Cleanliness Performance Indicator 195, die onder het nieuwe regeringsbestel is wegbezuinigd. Het district Hammersmith & Fulham blijft deze meting echter als prioriteit op de agenda behouden. Vooruitzichten Voortzetting van aktiviteiten t.b.v. Business Improvement Districts en met als doel de verdere uitbreiding ervan naar meer wijken en gemeenten. Houding grensoverschrijdend kennis delen Deze houding wordt als positief ingeschat. Nederland Schoon is in het voorjaar van 2011 door de gemeente Hammersmith & Fulham ontvangen voor een gesprek. Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark Hiervoor is contact gelegd met 2 organisaties, door ze te bellen, e-mailen en ze een nadere herinnering te hebben gestuurd. Heden is nog geen respons ontvangen van: London Development Agency, contact: Kit Melthouse (Deputee Mayor Business and Enterprise, gaat over de 5 BID’s in Londen. Association of Town Centre Management, contact : Jacquie Reilly (BID’s Director). 7
3
DUITSLAND
In Duitsland zijn zwerfafvalaktiviteiten meer versnipperd dan in een aantal andere Europese landen; het wordt een zaak wordt gevonden voor de deelstaten. In de Duitse deelstaten Hessen en Nordrhein-Westfalen zijn in het voorjaar van 2011 drie opvallende initiatieven op het gebied van zwerfafval onder de loep genomen, die interesse bleken te hebben in het delen van hun kennis met Nederland Schoon.
Sauberhaftes Hessen De deelstaat Hessen voert sinds 2002 de campagne Sauberhaftes Hessen. Deze campagne heeft het doel om mensen bewust te maken van hun eigen verantwoordelijkheid en om opruimacties te ondersteunen. Belangrijk van de campagne is de jaarlijkse verkiezing van de meest ‘Saubere Kommune’ (de schoonste stad) in Hessen (uit ongeveer 30 steden, die allen in de eerdere campagne-activiteiten dat jaar hebben geparticipeerd). Criteria voor de winnende stad zijn: a) het aantal deelnemers; b) het percentage van actieve deelnemers in verhouding tot het aantal inwoners van een Kommune’; c) creativiteit. Dit alles wordt beoordeeld door een breed samengestelde jury, waaronder betrokken sponsoren (onder andere bedrijven) en Sauberhaftes Hessen zelf. ‘Littering.de’ Het initiatief littering.de werd voor het eerst in 1999 vorm gegeven en bestaat hoofdzakelijk uit de website www.littering.de. Deze is site een initiatief van de ‘PRO-S-PACK Arbeitsgemeinschaft für Service Verpackungen’ (Vereniging van Producenten van Serviceverpakkingen). Deze vereniging biedt namens de producenten, gebruikers van serviceverpakkingen informatie aan over lokale en regionale activiteiten tegen zwerfafval. Onder de leden van PRO-S-PACK zijn bedrijven als Meier Mehlhof Karton, McDonald’s, Burger King, A&R Carton, en Seda Germany. Doel van het initiatief is om mensen en bedrijven te verbinden in het vinden van oplossingen. De vereniging Clean Up Mönchengladbach (Clean Up MG) is sinds 2002 actief binnen de stad Mönchengladbach in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen. De stad telt 260.000 inwoners. Het initiatief voor de campagne kwam vanuit het lokaal gevestigde bedrijfsleven en privépersonen. Het doel is om met eigen initiatieven de stad er beter uit te laten zien, zodat deze aantrekkelijker is voor inwoners, bezoekers en investeerders. Samen met de hogeschool Niederrhein werd een concept ontwikkeld, dat drie doelen heeft: informeren, burgeracties en educatie. Daartoe organiseert Clean Up MG veel activiteiten op scholen, financiert ze extra afvalfaciliteiten in de stad, produceert ze promotiemateriaal, verzorgt ze een platform via twitter en facebook en organiseert de vereniging ‘Patenschaften’ door burgers (het woord Pate betekent in het Nederlands peter, zoals benoemd bij kinderdoop, zie paragraaf 3.2.3).
Meetmethodes In Duitsland wordt de stand van zake inzake zwerfafval voor zover bekend nergens objectief gemeten. Zo ontbreekt het in Hessen aan politieke prioriteit en, als gevolg hiervan, aan financiële middelen. Het ministerie gaat daar daarom af op de waarnemingen van de coördinatrice van het initiatief. Ook Littering.de is niet actief in het meten van zwerfafval. Wel komt het voor dat er in Duitland op stedelijk niveau via enquêtering wordt achterhaald wat de waarnemingen zijn. Zo wordt de volgende meetmethode in Mönchengladbach toegepast: 1)
Enquêtering (over de mate van schoon) als onderdeel van een schoolproject Om terugkoppeling te krijgen en ook sponsoren hiervan te voorzien voeren studenten van de hogeschool Niederrhein elke twee jaar een enquête uit die wordt afgenomen en door deze studenten wordt uitgewerkt. De uitkomsten van deze enquête dienen voor de organisatie vooral als middel om de sponsoren op de hoogte te stellen van de resultaten van hun bijdrage. Het samenwerken met studenten heeft als bijkomend voordeel dat er een leeftijdscategorie bereikt wordt die volgens studies relatief veel zwerfafval veroorz
Vooruitzichten In het geval van Sauberhaftes Hessen ligt er geen plan in het verschiet om zwerfafval in te toekomst hoeveelheden afval te gaan meten. Sauberhaftes Hessen zelf blijft naar verwachting wel doorgang vinden. Evenzo blijft de website www.littering.de voorlopig bestaan. Aangezien de inhoud van de website voor een deel
8
vaart op het enthousiasme van de directeur van de organisatie, zal de vorm en continuïteit van de site samenhangen met zijn betrekking bij PRO-S-PACK. De campagne Clean Up Mönchengladbach zal worden voortgezet op soortgelijke wijze als voorheen. Houding grensoverschrijdend kennis delen Alle drie de genoemde organisaties hebben hierin interesse, getuige hun ontvangst van Nederland Schoon in 2011. Littering.de doet melding van campagnes in het buitenland op haar website. Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark
Op nationaal niveau is er in Duitsland belangstelling vanuit de verpakkingrecyclingsindustrie, in de vorm van Der Grüne Punkt – Duales System Deutchland GmbH. Contactpersoon hier is Helmut Schmidt (Direktor Public Affairs).
Namens het Naturschutzverbund Deutschland (NABU), wordt graag dhr. Dr. Benjamin Bongardt op de hoogte gehouden. Interessant voor hem is eerder het opdoen van kennis en het leggen van contacten op het gebied van zwerfafval; de NABU is niet zeer actief in zwerfafval maar wel op het onderwerp geïnteresseerd. Ook PRO-S-PACK is bijzonder geïnteresseerd in deelname: ‘We would like to take part in the meeting in the Netherlands you mentioned in your E-Mail as well as be part of an expert group for planning and implementing further steps.If we can be of any help to you in the meantime for coordinating further steps please let me now. Yours sincerly, Thorsten’ Heden is nog geen respons ontvangen van:
VKU (Vereniging van gemeentelijke nutsbedrijven in Duitsland). Uiteindelijk naar deze organisatie doorverwezen door Herr dr. Jaron (Referatsleiter Allgemeinem van het Bundesministerium für Umwelt, Naturschutz und Reaktorsichterheit in Duitsland.
LAGA (Länderarbeitsgemeinschaft Abfall) Doel van deze organsiatie is om een uniforme uitvoering van de afvalstoffenwetgeving in de Bondsrepubliek Duitsland te verzekeren. Naar deze organisatie is eveneens uiteindelijk doorverwezen door het Bundesministerium für Umwelt, Naturschutz und Reaktorsichterheit.
NABU (Vereniging voor Natuurbehoud Duitsland), contact hier is Benjamin Bongardt. Oko institut (Eco-instituut). Dit is een groot (140 medewerkers) Europees onderzoeks- en advies bureau op het gebied van natuurbehoud.
9
4
ZWITSERLAND
Twintig jaar geleden was Zwitserland schoner dan dat het nu is. Deze waarneming wordt door meerdere instanties en bedrijven in Zwitserland gedeeld. Oorzaken hiervan zijn maatschappelijke en culturele verandering. Zo heeft de Zwitser meer vrije tijd dan 20 jaar geleden en is de individualisering van de maatschappij toegenomen. Men besluit gemakkelijker om zijn/haar eigen tijd ergens aan te besteden. Het aantal ‘take-away’verkooppunten is daarnaast toegenomen. Een enkeling verklaart de verandering van de laatste 20 jaar door de immigratie, waarbij andere culturen andere normen en waarden hebben met betrekking tot zwerfafval, maar lang niet iedereen is het hiermee eens. Toch lijkt Zwitserland een relatief schoon land in Europa. Deze perceptie wordt door Zwitsers zelf gedeeld. Er bestaan hiervoor verschillende verklaringen. Ten eerste is het een duidelijke norm die van generatie op generatie wordt doorgegeven; ‘Afval op straat gooien, dat doe je niet.’ Ten tweede zijn Zwitsers in verhouding tot andere landen sterk vertegenwoordigd in lokale besturen; per hoofd van de bevolking bestaan er vrij veel gemeenten (gemiddeld een gemeente per 2800 inwoners). Zwerfafval op straat is duidelijk zichtbaar voor mensen en zodoende een onderwerp dat sneller wordt geagendeerd in Zwitserse gemeenten. Niet losstaand, wordt er dan ook veel geld gestoken in schoonmaakdiensten, die daardoor goed georganiseerd zijn. In tegenstelling tot wat er in het buitenland weleens wordt gedacht, speelt handhaving door politie en justitie in Zwitserland geen grotere rol dan in andere landen. Er zijn in Zwitserland meerdere organisaties die zich in het bijzonder met zwerfafval bezig houden:
Amt für Umwelt und Energie Basel De gemeente Basel is sinds 2007 in gesprek met het lokale bedrijfsleven (Litteringsgespräche) met het doel een platform te creëren waarbij er op gelijk niveau kan worden gesproken en nagedacht over zwerfafvalactiviteiten door overheid en bedrijven. Uit deze gesprekken kwam in 2009 een pilot voort, het project ‘Reinigung der Umgebung’ (Reiniging van de Omgeving) in de stad Basel, dat een jaar zou lopen. In het project werden afspraken gemaakt over het legen van afvalbakken door het eigen personeel in gebieden rondom deze winkelketens. Normaalgesproken is het al zo dat winkels in Zwitserland verplicht zijn om het oppervlak om hen heen schoon te houden, waar de eigen vuilnisbakken staan (gemiddeld 4 tot 9 vierkante meter). In de pilot zorgden de winkels voor grotere oppervlakten (gemiddeld ongeveer 30 vierkante meter per winkel) om de winkels heen. Daarbij leegde het personeel driemaal daags de gemeentelijke afvalbakken. Supermarktketens Coop en Migros Coop is de grootste supermarktketen van Zwitserland, gevolgd door de keten Migros. Aandeel van het huismerk in het aanbod van producten is 50 procent (Coop) en 80 procent (Migros) (2010). Beide ketens verkopen goederen die als Take-away geclassificeerd worden, en die met gemak in de openbare ruimte kunnen worden genuttigd. Tussen 2000 en 2008 was Coop bij anti-zwerfafvalcampagnes van de nietgouvernementele organisatie PUSCH betrokken. Deze campagnes heetten ‘Trash ist Kultur’ en ‘Wahre Werte’. Supermarktketens Coop en Migros hebben zich voortijdig uit de laatstgenoemde campagne teruggetrokken. In plaats daarvan sloten zij zich in 2008 aan bij de IGSU (Interessengemeinschaft Saubere Umwelt). De IGSU is in 2006 opgericht door de recyclingbedrijven PET Recycling Schweiz en IGORA (aluminium). De IGSU voert hoofdzakelijk anti-zwerfafvalcampagnes uit en richt zich in het bijzonder op gebieden waarin relatief veel zwerfafval aangetroffen wordt. Zij voert in deze gebieden gesprekken met stakeholders over verpakkingen, afval en zwerfafval. De IGSU neemt jaarlijks deel aan een ronde tafel bestaande uit bedrijfsleven, overheid en Zwitserse gemeenten. De stichting PUSCH (Praktischer Umweltschutz Schweiz) Dit is een Zwitserse milieuorganisatie die in 2000 is gestart met anti-zwerfafval campagnes. Naast campagnes op andere milieugebieden heeft PUSCH sinds 2000 twee campagnes gevoerd op dit onderwerp. De campagne ‘Trash ist Kultur’ liep van 2000 tot 2006. Bij deze campagne waren met name McDonald’s, Coop en Migros betrokken. Activiteiten in deze campagne betroffen schoonmaakdagen, promotiemateriaal dat op straten en pleinen werd geplaatst, levensechte rondlopende vuilnisbakken en acteurs die door winkels konden worden besteld om in het winkelcentrum achter mensen aan te lopen die iets lieten vallen, om hen vervolgens vriendelijk wijzen op de vuilnisbak.
10
De eerste campagne werd opgevolgd door ‘Wahre Werte’, die vanaf 2006 tot 2011 heeft gelopen. Waar de eerstgenoemde campagne aanvankelijk met name over zwerfafval ging, werd de tweede campagne breder getrokken naar het gehele milieu. In de campagne lag grote nadruk op lokale acties waar de bevolking actief in werd betrokken, waaronder schoonmaakdagen. Meetmethoden De volgende meetmethode worden door de gemeente Basel uitgevoerd. PUSCH en IGSU doen niet aan het meten van zwerfafval. 1)
2)
Enquêtering als onderdeel van een schoolproject Na een jaar is de pilot ‘Reinigung der Umgebung’ geëvalueerd door middel van een enquête onder voorbijgangers, die is uitgevoerd en uitgewerkt door de plaatselijke hogeschool, over de mate van schoon. Hierbij werd een lichte vermindering van de hoeveelheid zwerfafval in winkelstraten geconstateerd (de gezamenlijke conclusie was overigens dat men niet met het project door wenste te gaan). Het ministerie van milieu (Bundesamt für Umwelt, Wald und Landschaft – BUWAL) heeft in 2003 een onderzoek laten uitvoeren in samenwerking met 5 grote Zwitserse steden en de Universiteiten van Basel en Wenen (Universität Basel en de Writschaftsuniversität Wien). Hierin telden studenten hoeveelheden en soorten zwerfafval op voorgedefinieerde landoppopervlakken gedurende 3 dagen. De Weense studie deed dit tevens in vier andere Europse steden: Brusse, Frankfurt, Praag, Barcelona. (naam studie: ‘Littering – ein Schweizer Problem? Eine Verleichsstudie Schweiz – Europa‘, hierin is de Oostenrijkse studie geïntegreerd).
Vooruitzichten Binnen de gemeenten zal er aandacht blijven bestaan voor zwerfafval. In het bedrijfsleven zet de IGSU de huidige activiteiten op het gebied van zwerfafval voort, waarmee supermarktkens als Coop en Migros voor onbepaalde tijd betrokken zullen blijven bij overleggen over zwerfafval, verpakkingsminimalisering, campagnevoering en –ondersteuning. Zwerfafval is volgens Coop, Mirgros en de IG DHS (Detailhandel Zwitserland) in de eerste plaats een maatschappelijk probleem waarvoor bedrijven zich al bijzonder inzetten. De beide supermarkten vinden dat ze als bedrijven in Zwitserland voorlopen in hun aandacht voor zwerfafval. Op middellange termijn voorzien ze daardoor geen afname, maar ook geen toename van hun betrokkenheid. Houding grensoverschrijdend kennis delen Het Amt für Umwelt und Energie van Basel kijkt niet structureel naar wat er op het gebied van zwerfafval in andere landen gebeurt, en heeft nauwelijks kennis van dusdanige activiteiten in andere landen. Toch is de interesse om meer over zwerfafvalactiviteiten in andere landen te weten aanwezig. Op nationaal niveau blijkt dit ook uit de genoemde studie (zie ad2 hierboven). Van de supermarkten lijkt Coop het meest geïnteresseerd in de vraag wat supermarktketens in het buitenland doen om zwerfafval te verminderen, maar heeft deze keten geen kennis van buitenlandse activiteiten op dit gebied. Nederland Schoon is in het voorjaar van 2011 ontvangen voor een gesprek door PUSH, maar deze organisatie wekt momenteel niet de indruk bijzonder te kijken naar wat er over de grens gebeurt en is daarbij tegenwoordig minder gericht op zwerfafval (meer het milieu in het algemeen). Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark
Het Amt für Umwelt und Energie (Departement für Wirtschaft, Soziales und Umwelt) blijft graag op de hoogte van de acties die ondernomen worden. Contactpersoon hier is Dr. Jürg Hofer. Ten aanzien van de benchmark ziet hij thans niet de rol weggelegd om hierbij op de voorgrond te treden. Het idee van uitwisseling van best practices op dit gebied, alsmede op andere gebieden van zwerfafvalbestrijding spreekt naar verwachting iets meer aan.
Als het gaat om de IGSU, verliep het initiële contact hiermee thans via Coop (Guido Fuchs, Projektleiter Nachhaltigkeit), die heeft aangegeven geïnteresseerd te zijn en dit binnen de IGSU te willen neerleggen. Vervolgens heeft de IGSU, gereageerd (Nora Steimer, M.Sc. - Business Leader/ Member of Management) dat zij bijzonder geïnteresseerd zijn om mee te doen en ook informatie uit te wisselen in de toekomst.
11
5
OOSTENRIJK
In 2012 is de campagne ‘Reinwerfen statt Wegwerfen’ (‘gooi je afval in de afvalbak in plaats van het weg te gooien’) van start gegaan (www.reinwerfen.at/) in Oostenrijk. Dit initiatief vindt plaats met de betrokkenheid van de Kamer van Koophandel Oostenrijk en de Recycling Oostenrijk AG (Altstoff Recycling Austria, ARA). De laatste voert de campagne ook uit. De campagne doelt op de preventie van zwerfafval, in aanvulling op aandacht voor bestaande onderwerpen zoals het gescheiden inzamelen van verpakkingen en recycling. De nadruk van de campagne ligt op het vergroten van het bewustzijn om duurzaam gebruik van milieu en natuurlijke hulpbronnen te stimuleren. Oostenrijk wil met betrekking tot het hebben van een schone omgeving een leidende rol spelen. Oostenrijkers nemen de mate van schoon in Oostenrijk in vergelijking met minder schone landen, bewust waar. De reindheid van het Oostenrijkse landschap wordt ook door toeristen waardevol gevonden. Een recent gepubliceerd onderzoek van het Oostenrijkse Gallup Institut bevestigt dit. Daarbij vindt 90% van de respondenten Oostenrijk een schoon land. In vergelijking met andere Europese landen waaronder Spanje, Griekenland en Italië wordt Oostenrijk bovendien gezien als veel schoner. Zelfs in vergelijking tot Zwitserland is meer dan de helft van de Oostenrijkers ervan overtuigd dat het eigen land erg schoon is. Dit zegt ook iets over hoe naburige landen Zwitserland zien, als zeer schoon land. Toch neemt men in Oostenrijk waar, en blijkt uit onderzoek, dat er nog te veel afval op straat wordt geworden, en dat dit mogelijk een toenemende trend is. De campagne Reinwerfen statt Wegwerfen heeft de volgende partners: ARGE Österreichicher afvalbeheer verenigingen, Ball Packaging Europe GmbH, Federale Kamer van Arbeid, Federale levensmiddelenhandel, CocaCola, HBC Oostenrijk, Vereniging van voedsel-en drankenindustrie, Gemeenten, Kamer van Landbouw van Oostenrijk, Levensministerium, MARKANT Austria GmbH, Oostenrijkse Federatie van Vakbonden, REWE AG Rexam Beverage Can Europa & Azië, Vereniging van Steden en Gemeenten, Tobaccoland en Vetropack Ltd. Meetmethoden 1) In 2003 heeft de Universiteit van Wenen zwerfafval bestudeerd (zie het onderzoek van de Universiteit van Wenen, o.l.v. Prof. G. Vogel, 2003: ‘Saubere Stadt – Sauberes Land, wissenschaftlichte Betreuung’.(dit is tevens het onderzoek genoemd in de paragraaf over Zwitserland. Dit is opgenomen in de studie ‘Littering ein Schweizer Problem? Eine Verleichsstudie Schweiz – Europa’). Hierin werd afval op gespecificeerde landoppervlakten gedurende 3 dagen in meerdere Europese steden nauwkeurig geteld. Het onderzoek is sinds 2003 echter niet meer herhaald. Geen verdere structurele meting van zwerfafval in Oostenrijk. Vooruitzichten De campagne ‘Reinwerfen statt Wegwerfen’ is gepland voor drie jaar, tot en met 2014. Of er daarna specifieke aandacht voor zwerfafval blijft, is niet zeker, en zal afhangen van hoezeer het onderwerp dan op de politieke agenda zal staan. Houding grensoverschrijdend kennis delen Positieve houding, nadrukkelijk ook bij de verpakkingrecyclingsindustrie, die de campagne uitvoert. Verder was er reeds opmerkelijke aandacht voor de mate van zwerfafval in andere Europese steden in het hierboven genoemde onderzoek in 2003. Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark
Deze belangstelling is nadrukkelijk aanwezig vanuit de Ara, contact: Mw. Julia Huber (projectleider).
Evenzo is er belangstelling van de Universiteit Wenen, in het bijzonder door de professor die het hierboven genoemde onderzoek in 2003 leidde: Prof. Ing. Mag. Dr. Gerhard Vogel. Hem naast Mw. Huber uit te nodigen voor de ronde tafel.
Contact bij het Ministerie van Milieu is Mw. Christine Hochholdinger (Bundesministerium für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft). Zij bleek niet goed bereikbaar door vakanties, maar de hier genoemde Mw. Julia Huber van Ara kent haar en zal haar informeren tijdens een bijeenkomst met dit ministerie die in september gepland staat. Het contact loopt daarom tot en met september Mw. Huber. Mw. Hochholdinger wel op de hoogte te houden van ontwikkelingen en daarna ook direct te benaderen. 12
6
DENEMARKEN
Houd Denemarken Schoon (‘Hold Danmark Rent’ / ‘Keep Denmark Tidy’) is een samenwerkingsverband tussen bedrijven, organisaties en de Deense overheid. Achter de oprichting van de organisatie zitten: Recycling Denemarken, de Brewers Association, de FDB (de gezamenlijke vereniging van verbruikerscoöperaties in Denemarken), Uno-X (tankstationbranche), Toms (chocoladeproductie), McDonald's Denemarken, het Ministerie van Landbouw en Voedsel, de Raad voor Toerisme en het Ministerie van Milieu. Houd Denemarken Schoon is een netwerkorganisatie met een duidelijke visie: ‘Samen hebben we een schoner Denemarken’. Men is hierbij sterk gericht op het veranderen van houding en gedrag. Dit wordt gedaan met gerichte campagnes, opruimacties en de ontwikkeling van instrumenten om bedrijven en gemeenten te helpen dumping tegen te gaan. Meetmethoden Er vindt vrij structurele meting plaats van hoeveelheden zwerfafval in Denemarken. 1) Jaarlijks worden hoeveelheden en soorten zwerfafval in kaart gebracht met een onderzoek waaraan verschillende Deense gemeenten meedoen. Dit onderzoek vindt plaats door per vooraf gedefinieerde landoppervlakten en dumpingsplaatsen 3 tellingen te organiseren op verschillende momenten. Naast het in kaart brengen van de afzonderlijke tellingen worden ze ook in kaart gebracht voor elke participerende gemeente als geheel. 2) Via enquêtering is recentelijk onderzoek gedaan naar hoe de Denen het bestaan van zwerfafval in bossen ervaren. Naast het meten werd een onderzoek uitgevoerd naar wat gemeenten ondernemen tegen zwerfafval en dumping en naar de vraag of ze het probleem goed in beeld hebben. Tot nu toe is dit onderzoek 5 maal gehouden. De studie toont overigens aan dat het onderwerp in de nabije toekomst aandacht nodig zal blijven hebben. Vooruitzichten Inschatting vooruitzichten Houd Denemarken Schoon: bestendig. Zwerfafval zal naar verwachting voorlopig op de Deense agenda blijven staan. Houding grensoverschrijdend kennis delen Inschatting: positief, getuige de reactie op ons verzoek. Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark
Keep Denmark Tidy, contactpersonen bij deze organisatie zijn Susanne Brogger en Bjarke Frandsen. Laatst genoemde komt nog met een concreter antwoord, maar deze organisatie in ieder geval graag te betrekken in verdere correspondentie.
13
7
NOORWEGEN
In Noorwegen is de organisatie Houd Noorwegen Schoon (‘Hold Norge Rent’/’Keep Norway Tidy’) de autoriteit als het gaat om nationale campagnes en acties tegen zwerfafval. De organisatie is opgezet als een joint venture tussen nationale en lokale overheden, NGO's en private ondernemingen. Veel van 's lands grootste organisaties en instellingen steunen de campagne, ook financieel. Hieronder zijn ministeries, de supermarktketens, gemeenten, milieuorganisaties, toeristische organisaties, de Horeca, de Noorse verkeersautoriteiten, etc. Houd Noorwegen Schoon is een landelijke organisatie voor de bestrijding van vervuiling van alle denkbare soorten openbare ruimte. Dit wordt gecombineerd met de doelstelling van het verbeteren van afvalbeheer in het algemeen, door middel van afvalscheiding en recycling. Meetmethoden Houdt Noorwegen Schoon meet niet structureel hoeveelheden zwerfafval, maar vermeldt wel duidelijk bronnen op haar website waar milieu- en afvalstatistieken te vinden zijn, hoewel die meer over andere milieuaspecten gaan dan dat zij hoeveelheden zwerfafval vermelden. Wel wordt er bij sommige specifieke opruimacties bijgehouden wat voor soorten en hoeveelheden zwerfafval worden verzameld. Vooruitzichten Het onderwerp zwerfafval wordt naar verwachting opgenomen in het nationale witboek voor afvalbeleid van het Ministerie van Milieu in Noorwegen, dat het beleid voor de komende jaren uiteen zet. Idealiter voor Noorwegen Schoon, wordt daarin de nadruk gelegd op de preventie van afval door de bewuswording van burgers en toeristen te vergroten. Dit dan weer idealiter door het onderwerp een onderdeel te laten zijn van het jaarlijkse budget voor afvalverwerking en het niet te scharen in de hoek van de milieuproblematiek. Het witboek wordt naar verwachting in het najaar van 2012 afgerond. Houding grensoverschrijdend kennis delen Op de eigen website worden verschillende buitenlandse initiatieven tegen zwerfafval vermeld. De organisatie vermeldt daarbij dat zij zich graag door buitenlandse initiatieven laat inspireren. Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark Verschillende keren gecontact, maar door vakanties heden nog geen respons ontvangen van: Keep Norway Tidy (Hold Norge Rent), contact: Mw. Nancy Sand De kans is groot dat deze organisatie wel geïnteresseerd is om mee te doen. Ze daarom wel te betrekken in alle voortgaande communicatie. De volgende organisatie zal niet meedoen aan de ronde tafel, doch deze wel op de hoogte te houden: Grønt Punkt Norge AS (verpakkingsindustire Noorwegen), contact: Mw. Jaana Roine
14
8
ZWEDEN
De stichting Houd Zweden Schoon (‘Håll Sverige Rent’/’Keep Sweden Tidy’) is opgericht in 1983 en werkt als lobbyorganisatie aan het verminderen van zwerfafval, het bevorderen van recycling en van milieubewustwording. Het uiteindelijke doel is om op die manier bij te dragen aan duurzame ontwikkeling. Het werk wordt uitgevoerd door middel van campagnes en projecten, milieu-educatie en het introduceren van verschillende eco-labels. Veel projecten draaien om afvalverwijdering uit zowel stedelijke als plattelandsgebieden. Houd Zweden Schoon heeft 27 mensen in dienst en streeft ernaar om samen te werken met veel verschillende organisaties, instanties en bedrijven om haar doelen te bereiken. Onder de partners bevinden zich Proctor & Gamble, Stena Recycling, Ticspack, Zweede CBS, Foundation for Environmental Education (FEE), de organisatie Keep Baltic Tidy, Baltic 21, en de organisatie Houd de Archipel Schoon. The Keep Baltic Tidy Organisation (KBT) is a network which works with sustainable development issues through its member organisations in the Baltic Sea Region. Founded in 1993 on the initiative of Sweden and Finland, it initiates, implements and develops environmental projects for the general public. The main target group of the projects in the network is the private person and their aim is to contribute to a sustainable development in the Baltic Sea area. Meetmethoden 1) Een jaarlijks afvalrapport vermeldt de resultaten van metingen van zwerfafval in tien verschillende Zweedse steden. De metingen verstrekken informatie over de hoeveelheden en soorten zwerfafval die worden aangetroffen in de stadscentra in kwestie. Deze metingen geschieden door middel van zorgvuldige tellingen op vooraf bepaalde oppervlakten in de steden. Vooruitzichten De inschatting is dat het onderwerp van zwerfafval op middellange termijn in ieder geval op de agenda zal blijven staan. Houding grensoverschrijdend kennis delen Houd Zweden Schoon noemt 2 internationale projecten die hebben geresulteerd in handleidingen voor duurzame havens en toeristische bestemmingen. Opvallend genoeg geven beide projecten in de conclusie een internationale visie weer op de aanpak van specifieke zwerfafval kwesties, maar worden hierbij geen buitenlandse autoriteiten / buitenlandse collega-organisaties uit betrokken. Verder heeft Houd Zweden Schoon een uitgebreide lijst met collega-organisaties en instanties op het gebied van zwerfafval bij in andere landen , die op de eigen website worden vermeld. Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark
Contactpersson bij Houd Zweden Schoon is Anna Linusson (CEO Keep Sweden Tidy). Zij is geïnteresseerd in een eerste deelname aan een ronde tafel hierover: ‘Dear Annet, Your suggestion for a project sounds like a good idea. Keep Sweden Tidy are interested enough to participate in a meeting this autumn. As I am sure you understand Keep Sweden Tidy can not commit to anything until we know more about the projects and what support from the EU it is possible to get. We also need to research our possibilites for support in Sweden. Kind regards, Anna Linusson’
Anna Linussen spreekt eveneens voor Keep Baltic Tidy, bovenstaande e-mail is door haar gekopieerd aan: Lars Alm (Secretary-General) en Henrik Alsén (Project leader), die deze organisatie vanuit Zweden aansturen. Heden nog geen respons ontvangen van:
The Swedish Association of Local Authorities and Regions (SALAR) (Vereniging van Zweede Gemeenten, kantoor Brussel)
KIMO Zweden (Zweede organisatie tegen zwerfvuil, vuil en giftige stoffen in zee). Geen deelname, maar wel op de hoogte te houden:
Returpack AB (Zweedse verpakkingrecyclingsindustrie) zal niet deelnemen aan de ronde tafel maar wil graag op de hoogte blijven en zal ook worden geïnformeerd door Keep Sweden Tidy. 15
De kans is groot in ieder geval een van deze organisaties wel geïnteresseerd zal zijn om mee te doen. Grootste kans is dat dit het geval is bij laatst genoemde.Ze daarom wel te betrekken in alle voortgaande communicatie.
16
9
FRANKRIJK
Schone Vakanties (Vacances Propres) is de naam van de campagne in Frankrijk om het bewustzijn te tegen zwerfafval te vergroten. Doel is dat het gedrag van inwoners en toeristen “schoner” wordt en de recycling toeneemt. De campagne wordt uitgevoerd door de non-profit vereniging ‘Vooruitgang en Milieu’ (‘l’association Progrès et Environnement, die in 1971 is opgericht door een aantal winkeliers. De concrete doelen van de huidige campagne zijn: ˗ Het daadwerkelijk bijdragen aan de vermindering van zwerfafval, zodat dit afval niet schadelijk is voor de volksgezondheid en landschappen; ˗ Het bevorderen, in samenwerking met de betrokken gemeenten, van het bewustzijn van burgers door mensen te stimuleren hun afval op de juiste plaats weg te gooien; ˗ Het verenigen van stakeholders (gemeenten, verenigingen, bedrijven, toeristen) rond dit gemeenschappelijke doel. Partners zijn ten eerste ongeveer 1.000 gemeenten. Deze hebben inmiddels geïnvesteerd in maatregelen tegen zwerfafval. Een middel van Schone Vakanties is om deze genomen maatregelen goed bekend te maken, en de gemeenten betrokken te houden, zodat het idee lokaal levend blijft en voortdurend via de gemeenten naar de bevolking blijft worden geocmmuniceerd. Andere partners zijn de MFB, de Vereniging van Burgemeesters van Frankrijk, het bedrijfsleven en andere professionele organisaties die betrokken zijn in het kader van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO), in het bijzonder de verpakkingrecyclingsindustrie (EcoEmballages Frankrijk). Meetmethoden Er is geen informatie over initiatieven t.a.v. het meten van zwerfafval in Frankrijk. Vooruitzichten Er is onvoldoende informatie om een inschatting van bestendigheid van deze anti-zwerfafval campagne te maken. Houding grensoverschrijdend kennis delen Er is geen aanleiding om aan te nemen dat er veel uit buitenlandse kennis wordt geput. Er is ook geen vermelding van het buitenland of van buitenlandse organisaties tegen zwerfafval te vinden op de website van deze organisatie. Vacances Propres bleek wel geïnteresseerd in het huidige initiatief en heeft daartoe telefonisch contact opgenomen. Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark
Vacances propres, contact: Carole Carpentier. Vacances Propres is verantwoordelijk voor campagnes tegen zwerfafval in Frankrijk. Deze organisatie heeft voorzichtig interesse getoond. Gaarne geïnformeerd te houden. Heden is er nog geen respons ontvangen van:
Eco-Emballages France, contact : Sylvie Masserot. France Nature Environnement, contact: Laureline Bourit.
17
10
FINLAND
Keep the Archipelago Tidy (Houd de Archipel Schoon) is een landelijk werkende non-profit organisatie in Finland die actief is in de bescherming van het milieu op vele gebieden: Afvalinzameling, recycling, informatie en educatie De organisatie is begonnen als een initiatief van individuele mensen in het archipel gebied en is later verspreid naar de kustgebieden en naar het Finse merengebied. De organisatie heeft in 2012 ongeveer 13 000 leden, dit zijn voornamelijk watersporters. Keep the Archipelago Tidy wordt gefinancierd door het Ministerie van Milieu in Finland, door middel van subsidies. Daarnaast vindt financiering plaats via fondsenwerving bij bedrijven en bij private personen. Houd de Archipel Schoon is het best bekend om zijn bijna 200 afvalrecylingsbakken in verschillende delen van Finland, waar watersporters hun afval kunnen deponeren. Naast verschillende faciliteiten, heeft de organisatie ook speciale lokale projecten, die alle bijdragen aan het creëren van een betere toekomst voor het watermilieu. Naast het concrete werk (het verzamelen en recyclen van door vaart en pleziervaart geproduceerd afval, de bouw van afval terminals en droge toiletten om natuurhavens te behouden), is de organisatie ook actief in milieueducatie. In het educatieve werk voor kinderen, jongeren en volwassenen gebruikt de organisatie een wortel-inplaats-van-stok benadering. Het doel is om de verantwoordelijkheidsbesef voor het milieu te vergroten, met behulp van eenvoudige en heldere adviezen. Belangrijk doel van de organisatie is ook dat er goede relaties worden onderhouden met milieu-instanties en andere betrokken partijen. Daardoor krijgt de organisatie de mogelijkheid om betrokken te raken bij water-gerelateerde milieudiscussies en besluitvorming. Daarin neemt deze organisatie graag deel. Meetmethoden Er is geen informatie over initiatieven t.a.v. het meten van zwerfafval in Finland. Vooruitzichten Inschatting: bestendige organisatie. Houding grensoverschrijdend kennis delen Positief. Deze organisatie heeft zeer positief gereageerd op het initiatief om meerdere soortgelijke organisatie te ontmoeten. Belangstelling participatie ronde tafel over mogelijkheid internationale benchmark Deze belangstelling is aanwezig van Keep the Archipel Tidy: ‘Dear Annet, I got your email last week from our organization secretary. The issue is important and is very interesting. Also, joined efforts and info sharing is extremely important. So, we are interested in joining the round-table meeting. Have you got some preliminary dates thought already? Also, one big questions is that do you have travel budget for the meeting, or should we pay ourselves? It would be myself and my boss Mrs. Aija Bäckström (Secretary General) joining the meeting. Looking forward to hearing from you! BR, Hanna’ (retourreactie hierop is gegeven)
18
CONCLUSIE
Na vier landen, België, Groot-Brittannie, Duitsland en Zwitserland te hebben bezocht in februari en maart 2011, zijn we eerder tot een aantal conclusies gekomen over het meten van zwerfafval. Een belangrijke conclusie is daarbij, dat landen sterk verschillen in het hebben van kennis over de mate van schoon in eigen land of regio’s. In Groot-Brittannië en België worden hoeveelheden zwerfafval op bepaalde landoppervlakten gemeten. Op dit meten wordt in in Groot-Brittannië echter momenteel juist bezuinigd door gemeenten, terwijl België sinds kort gewestwijde meting uitvoert in Vlaanderen. Daarbij worden vervolgens netheidsgraden toegekend. In beide landen is het aan de gemeenten om hierin toe te stemmen. Schonere gemeenten zullen daarbij het meest bereid om te participeren in het toekennen van een netheidsgraad. In Duitsland en Zwitserland vinden geen dergelijk structurele metingen plaats. Wel is er in Zwitserland ervaring met het uitvoeren van enquêtes om de zichtbaarheid van projecten te evalueren. Wat leren we van andere landen als het gaat om meten: Door het stellen van duidelijke meetdoelen kan er, waar mogelijk, achteraf beter worden geëvalueerd of campagnes in termen van de daadwerkelijke vermindering van zwerfafval in bepaalde gebieden succesvol zijn verlopen en kunnen doelen zo nodig ook beter worden bijgesteld; Waar metingen worden verricht of enquêtes worden gehouden, worden soms confronterende data verzameld, die de prioreitenstelling door de (plaatselijke of landelijke) politiek kunnen beïnvloeden. Door netheidsgraden te introduceren, kan op gemeentelijk niveau vooruitgang in de mate van schoon worden bijgehouden en gestimuleerd. Wederzijdse meetactiviteiten kunnen mogelijk verrijkt worden door onderlinge informatieuitwisseling tussen landen en organisaties. Wat leren we, als het gaat om het verzamelen van kennis over o.a. meten? In België, Groot-Brittannië, Duitsland en Zwitserland bestaat interesse in activiteiten in het buitenland, maar ondanks deze interesse is er ook onwetendheid hierover, doordat de focus van activiteiten op het eigen land ligt. Waar de middelen voorhanden zijn, wordt vaak belang gehecht aan onderzoek ter vergroting van de eigen kennis. In het doen van onderzoek wordt niet vaak gekeken naar onderzoek dat al is gedaan in andere landen; men vindt het wiel nogal eens opnieuw uit. Deze situatie lijkt ook grotendeels op te gaan voor de overige landen die in dit verslag zijn beschreven. Met betrekking tot de belangrijkste vraag van dit verslag, of er voldoende interanationale interesse is voor het ontwikkelen van een internationale benchmark voor het meten van zwerfafval, is de conclusie dat er op dit moment voldoende interesse voor bestaat om elkaar te treffen tijdens een ronde tafel over dit onderwerp, die over enkele maanden zou kunnen worden ingepland. Vele landen hebben hierbij ook vooral debehoefte om contacten te leggen en best practices actiever uit te wisselen. Als het gaat om het meten van zwerfafval is België hierin bij uitstek actief. Kennis op dit gebied worden gaarne door de Belgische autoriteiten gedeeld. Overige landen waarvan nu bekend is dat ze zwerfafval structureel meten zijn Groot-Brittannië, Denemarken en Zweden.
*
*
19
*
CONTACTEN
[email protected] algemeen:
[email protected] Secretaresse dhr. Houtain: Nathalie Hintzen
[email protected] 0032 (0)81 33 65 75
België OVAM (Openbare Vlaamse Afvalstoffen Maatschappij) Contact: Dhr. Yvon Princen (Celhoofd team lokale besturen) Stationstraat 110 B- 2800 Mechelen België 0032 (0)15 28 44 15
[email protected] Gaarne in alle informatie te betrekken: Mw. Eva Gijsegom (leidend ambtenaar inzake zwerfvuil) 0032 (0)15 28 42 60
[email protected]
Intertek RDC Life Cycle Assessment, Waste Management, Impact Assessment Avenue Gustave Demey 57 (1st floor) - 1160 Brussels - Belgium Contact: Julie D’Hollander Project Engineer 0032 (0) 2 663 05 31 Mobiel: 0032(0)472 27 54 69 skype: juliedhollander
[email protected] www.intertek-rdc.com
Fostplus Contact: Adriaan Lowet Olympiadenlaan 2 BE-1140 Brussel België 0032 (0)2 775 03 50
[email protected] [email protected] www.fostplus.be
Verenigd Koninkrijk & Ierland Defra (UK Department of Environment, Food and Rural Affairs) Contact: Simon Qasim (LEQ Team) Nobel House 17 Smith Square London, SW1P 3JR
[email protected] 0044 - (0)20 7238 6844
Comeos (daarvoor Fedis genaamd) NB: Comeos is lid van Fostplus en wordt door Fostplus vertegenwoordigd. Contact: Mw. Nathalie de Greve Adviseur – Conseillère asbl Comeos vzw Avenue Ed. Van Nieuwenhuyselaan, 8 Oudergem - 1160 – Auderghem België 0032 (0)27 88 05 28 Mobiel 0032 (0)49 655 5312
[email protected] www.comeos.be
Keep Britain Tidy Contact: Phil Barton (Chief Executive) Elizabeth House The Pier Wigan WN3 4EX 0044 - (0)1942 612 626
[email protected] www.keepbritaintidy.org
Service Pulblic de Wallonie (Openbare Dienst Wallonië) Contact: Alain Houtain (Inspecteur Générale) Afdeling: Déchets (afval) rue de Bruxelles 20 5000 NAMUR Belgique 0032 (0)81 - 33 50 50
Tidy Wales Contact: Sarah Philpott (Communications and Campaigns Officer) 33-35 Cathedral Road Cardiff, CF119HB UK
20
0044 - (0)29 2038 1737 Mobiel: 0044 - (0)7769 708980 0044 - (0)29 2025 6767
[email protected] www.keepwalestidy.org/
Westminster London SW1H 9BT UK +44 (0)7980 748651
[email protected] www.atcm.org
Keep Scotland Tidy Wallace House 17-21 Maxwell Place Stirling FK8 1JU UK 0044 - (0)1786 471333 Alg:
[email protected] www.keepscotlandtidy.org
Hammersmith & Fulham Council (Hammersmith is een BID) Contact: Greg Smith (Councilor) Town Hall King Street Hammersmith London, W6 9JU
[email protected]
Tidy Towns Ireland You can contact us at the TidyTowns Unit at the Department of the Environment, Community and Local Government: Department of Environment, Community and Local Government TidyTowns Unit Teeling Street Tubbercurry Co Sligo UK 00353 - (0)71 9186 744 / (0)71 9186 745 Alg:
[email protected] www.tidytowns.ie
Thurrock Council (Een gemeente die erg actief is tegen zwerfafval) Contact: Mrs Val Morris-Cook (Councilor) 20 Celedon Close Grays, RM166PZ, and: Contact: Susan Bloss (Environmental Education and Promotion Officer) Civic Offices New Road Grays, Essex RM17 6SL T: 01375 652652 F: 01375 652359 Direct numbers Susan: 01708 863101 07920251029
[email protected]
Tidy Northern Ireland Bridge House Paulett Avenue Belfast BT5 4HD Northern Ireland 044 - (0)28 9073 6920
[email protected] www.tidynorthernireland.org
Duitsland Der Grüne Punkt Duales System Deutschland GmbH Contact: Helmut Schmitz (Dir. Public Affairs) Frankfurter Str. 720-726 51145 Köln-Eil alg: 0049 - (0) 2203 9 37-0 0049 - (0) 2203 937 253
[email protected] www.gruenerpunkt.de
London Development Agency Contact: Kit Melthouse (Deputee Mayor Business and Enterprise). Gaat over de BID’s in Londen Greater London Authority City Hall UK 0044 - (0)20 7983 4100
[email protected] www.london.gov.uk
Naturschutzverbund Deutschland (NABU) Contact: Dr. Benjamin Bongardt (Stadtklimaexperte) 10108 Berlin 0049 – (0)30 28 49 84 0
Association of Town Centre Management Contact : Jacquie Reilly (BID’s Director) 1 Queen Anne's Gate 21
[email protected] alg:
[email protected] www.nabu.de
Contact: Dr. Gert-Walter Minet (a/d wieg: Aktion Saubere Landschaft) Huidige contact: Stefan Rösgen (McDonald’s) Hagebuttenweg 10 D-41468 Neuss
[email protected] Tel: +49 (0)1725 143 294
Öko-Institut e.V. Contact: Günter Dehoust (Stellvertretender Bereichsleiter) Postfach 17 71 79017 Freiburg 0049 - (0)76 145295-0
[email protected] alg:
[email protected] www.oeko.de
VKU Contact: Dhr. Dr. Holger Thärichen En contact: Dhr. Claus-Andre Radde Invalidenstr. 91 10115 Berlin 0049 (0) 30 58580-0 alg:
[email protected] [email protected] [email protected] www.vku.de
Hessisches Ministerium für Umwelt, Energie, Landwirtschaft und Verbraucherschutz Projektleitung "Sauberhaftes Hessen" Contact: Hannelore Andree Mainzer Str. 80 65189 Wiesbaden 0049 – (0)611-815 1266
[email protected] www.sauberhaftes-hessen.de www.hmuelv.hessen.de
LAGA Contact: Uwe Meyer en contact: Martina Bornholdt en contact: Grit Lorenzen Ministerium für Energiewende, Landwirtschaft, Umwelt und ländliche Räume des Landes Schleswig-Holstein Mercatorstraße 3 24106 Kiel 0049 (0) 431/988-7166
[email protected]
Initiative Clean-up-MG e. V. c/o Vibro-Gruppe Contact: Eugen Viehof Mozartstraße 19 41061 Mönchengladbach 0046 (0)2161 81006-15
[email protected] [email protected] www.clean-up-mg.de
Zwitserland PRO-S-PACK Arbeitsgemeinschaft für Serviceverpackungen e. V. Heeft de website Littering.de Contact: Thorsten Plutta (Geschäftsführer) 0049 (0)6406 - 836149 Am Boden 24 35460 Staufenberg www.pro-s-pack.de www.littering.de
Stiftung Praktischer Umweltschutz Schweiz PUSCH Fondation suisse pour la pratique environnementale Pusch Esther Delli Santi Leiterin Kurse und Öffentlichkeitsarbeit Hottingerstrasse 4, Postfach 211 CH-8024 Zürich Switserland 0041 (0)44 267 44 16
[email protected] www.umweltschutz.ch
McDonald's Deutschland Inc. Contact: Oliver Kanz (Senior Specialist Environment) Drygalski-Allee 51 D-81477 München 0049 (0) 89 / 785 94 – 674 Mobiel : 0049 (0) 151 17144929
[email protected]
Amt für Umwelt und Energie Departement für Wirtschaft, Soziales und Umwelt Contact: Jürg Hofer, Dr. iur. (Amtsleiter) Hochbergerstrasse 158 Postfach CH 4019 Basel
Ball Packaging Europe 22
Switserland 0041 (0) 61 639 22 26
[email protected] www.aue.bs.ch
Oostenrijk
Migros-Genossenschafts-Bund Logistik-TA, Abteilung Ökologie Contact: Christine Wiederkehr-Luther (Hauptprojektleiterin) Limmatstrasse 152 Postfach 1766 CH-8031 Zürich Switserland Direct: 0041 (0)44 277 30 76 alg: +41 (0)44 277 30 52
[email protected] www.migros.ch/Nachhaltigkeit
Wirtschaftsuniversität Wien Institut für Technologie und nachhaltiges Produktmanagement Contact: Prof. Ing. Mag. Dr. Gerhard Vogel Wien Österreich 0043 - 1 -313 36 4809
[email protected] [email protected] http://www.wu.ac.at/itnp/ ARA: Campange Reinwerfen statt Wegwerfen Contact: Julia Huber (campagnecoördinatrice) Wien Österreich Tel. +43 1 599 97-201
[email protected] alg:
[email protected] http://www.reinwerfen.at/
Coop Contact: Guido Fuchs (Projektleiter Nachhaltigkeit) Thiersteinerallee 14 Postfach 2550 4002 Basel +41 61 336 52 84
[email protected] www.coop.ch
Bundesministerium für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaf Contact: Christine Hochholdinger Stubenring 1 1010 Wien Österreich
[email protected] alg:
[email protected] 0043 - 1 - 515 22 - 3538 www.lebensministerium.at
Interessegemeinschaft für eine saubere Umwelt (IGSU) Contact: Nora Steimer, M.Sc. (Business Leader/ Member of Management) Postfach 555 8034 Zürich 0041 - 43 500 1999 Mobiel: 0041 - 76 406 1386
[email protected] [email protected] www.igsu.ch
Denemarken
Schweizerischer Städt everband Kommunale Infrastruktur Alex Bukowiecki (Vertritt die Anliegen der Städte und Gemeinden und kennt viele Beispiele) Geschäftsführer Kommunale Infrastruktur Kommunale Infrastruktur - Eine Organisation des Schweizerischen Städteverbandes und Schweizerischen Gemeindeverbandes Geschäftsstelle: Florastrasse 13 3000 Bern 6 Tel. 031 356 32 32 Fax. 031 356 32 33 www.kommunale-infrastruktur.ch www.infrastructures-communales.ch
Hold Danmark Rent Contact: Susanne Brogger En: Contact: Bjarke Frandsen Frederiksværksgade 2A 3400 Hillerød Denmark 0045 - 70 21 44 14
[email protected] [email protected] www.holddanmarkrent.dk
23
Keep Baltic Tidy Contact: Lars Alm (Secretary-General) 0046 (0)8 505 263 31 Mobiel: 0046 (0)70 723 72 49
[email protected] en: Contact: Henrik Alsén (Project leader) 0046 (0)8 505 263 12 Mobiel: 0046 (0)70 723 72 51
[email protected] www.keepbaltictidy.org
Noorwegen Hold Norge rent Contact: Mw. Nancy Sand Nedre Vollgate 3 0158 Oslo Norway 0047 - 23 27 22 30
[email protected] Alg:
[email protected] www.holdnorgerent.no
KIMO Sweden (international network tegen zwerfvuil op zee) Contact: Kia Andreasson (Counsellor and Board Member) Göteborgs Stadskansli SE-404 82 Göteborg Sweden 0046 31 368 00 26
[email protected] Ms Jenny Toth (National Coördinator) Environment Administration Urban Environment Box 7012 SE-402 31 Göteborg Sweden 0046 31 368 38 84
[email protected] www.kimointernational.org
Grønt Punkt Norge AS Contact: Mw. Jaana Roine Karenslyst Alle 9A Postboks 91 Skøyen 0212 Oslo Norway 0047 - 22 12 15 00 alg:
[email protected] [email protected] www.grontpunkt.nl
Zweden Stiftelsen Håll Sverige Rent Contact: Anna Linusson Box 4155 102 64 Stockholm Sweden 0046 - (0)8 505 263 01 Mobiel: 0046 (0)70-091 22 11 alg:
[email protected] [email protected] www.hrs.se
The Swedish Association of Local Authorities and Regions (SALAR) (Kantoor Brussel) Contact: Marcus Holmberg (Head of Office) 0032 2 549 08 60
[email protected] en contact: Annika Liedholm (Senior Policy Advisor) 0032 2 549 08 65
[email protected] Square de Meeûs 1 BE-1000 Brussels, Belgium 0032 2 549 08 60 Alg :
[email protected] www.salar.eu
Returpack AB Box 432 601 05 Norrköping 0046 (0)11-19 19 80 / 61 Alg:
[email protected] www.returnpack.se Contact: Katarina Lundell
[email protected] direct: 0046 (0)70 564537 En: Contact: Mr. Pelle Hjalmarsson (CEO) direct: 0046 (0)11-19 19 61
[email protected]
24
Frankrijk
Geïnformeerd zijn eveneens: (via het algemene mailadres van de organisatie, eventueel verder te benaderen:)
Vacances propres Contact: Carole Carpentier 5, rue Berryer 75008 Paris France 0033 - (0)1 44 51 05 40 Alg :
[email protected] www.vacancespropres.com
Keep the Estonia Sea Tidy (Estland) FEE Latvia (Letland) Lithuanian Fund for Nature (Litouwen)
Eco-Emballages France Contact : Sylvie Masserot
[email protected] en contact : Anne Francoise Riou
[email protected] 50 boulevard Haussemann 75009 Paris France 0033 – (0)1 81 69 06 00 Alg :
[email protected] www.ecoemballages.fr France Nature Environnement Contact: Laureline Bourit 81-83 bd Port-Royal 75013 – Paris France 0033 (0)1 44 08 02 50
[email protected] alg:
[email protected] www.fne.asso.fr
Finland Keep the Archipelago Tidy Contact: Mw. Hanna Haaks En: Mrs. Aija Bäckström (Secretary General) Puolalankatu 1 20100 Turku Finland +358 2 274 5500 Alg:
[email protected] [email protected] www.pidasaaristosiistina.fi
Realisatie van dit rapport: Centraal Bureau Levensmiddelenhandel A.Homan
25
