Dimensies

trends in automation Klantenmagazine Festo 2.2015

Inspiratie

Magie Meesters in illusie: Interview met de ­gebroeders  Ehrlich

Kompas

SupraCycle Nieuws uit de wereld van ­supergeleidertechnologie

In de kijker

Dimensies Over ruimtewonderen en topprestaties

Synergie

Klein formaat Het mini-H-portaal toont zijn ware grootsheid

FDT 3D : Samenstellen en bestellen, super eenvoudig

U weet snelle engineering naar waarde te schatten? U verwacht de juiste oplossingen? Wij hebben de gepaste tool voor u!

Installeer gewoon de gratis Festo Design Tool 3D zodat u uw tijd nog efficiënter kunt gebruiken. Het biedt u 3D-CAD-data voor de volledige module en maakt ­efficiënt bestellen mogelijk met slechts één bestelpositie. Zoals hier voor de normcilinder DSBC met zelfinstellende pneumatische eindpositiedemping en volledig toebehoren.

www.festo.com/FDT-3D

Als kleine op de speelplaats van de groten Beste lezer, "Een kleine stap voor mij, een grote sprong voor de mensheid. "Dit zijn de woorden uitgesproken door Neil Armstrong op 21 juli 1969, de eerste mens op de maan. Zijn prachtige woordspeling toont dat klein en groot altijd relatieve begrippen zijn. Het spanningsveld tussen klein en groot is het thema van deze editie. De compactere installaties van vandaag produceren meer dan de grote machines van het verleden. Waar ooit enorme productie­ ateliers nodig waren, volstaat vandaag een paar vierkante meter voor een grotere productiviteit.

Dr. Ansgar Kriwet, Lid van de directie en hoofd van Sales Europe

Tegelijkertijd opent miniaturisatie deuren naar nieuwe oplossingen. Een klein ultraprecies testsysteem voor mobiele toestellen is bijvoorbeeld de eerste in zijn soort om een reeks controles uit te voeren die voorheen manueel uit te voeren waren. De kern van het testsysteem: het tweedimensionale miniportaal EXCM (p. 36). Lab Automation profiteert ook van deze trend, met hogere snelheden en meer betrouwbare resultaten. Parallel aan deze evolutie wordt de tijd die aan bestellingen gespendeerd wordt steeds korter. Festo voldoet ook aan deze werkversnelling door nieuwe software tools, zoals Festo 3D Design Tool voor de configuratie van submodules die cilinders integreren. Lees op pagina 22 hoe deze tool de studieduur met 90% kan inkorten en de hele procedure tot en met de installatie betrouwbaarder maakt. Zonder de historische dimensie van de maanlanding te willen minimaliseren, één ding verenigt ons met de helden van toen: het onverzadigbare verlangen naar nieuwigheden, naar toekomstige thema's zoals de industrie 4.0. Onze prototypes "Supra­Motion 3.0" verplaatsen moeiteloos zware lasten. De SupraCycle laat ook zien hoe deze technologie onze bedrijfswereld in een paar jaar ingrijpend kan veranderen. Rustig, compact en zeer efficiënt, meteen de beste bewijzen van de innovatiecapaciteit van Festo. Veel leesplezier!

Ansgar Kriwet

Photo : © NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team

In de kijker: Dimensies De Hubble-telescoop maakt sinds 1990 indrukwekkende beelden van het heelal. Wat op kleurenfoto's klein lijkt heeft in realiteit gigantische afmetingen. Het is dit samenspel tussen groot en klein dat centraal staat in dit nummer van trends in automation. Steeds kleinere en compactere machines realiseren steeds hogere productievolumes. Klein ontworpen componenten openen hier de grootste perspectieven.

trends in automation

2.2015

Voorwoord 3 Panorama 6 Festo wereldwijd 49 Imprint 53 Training and Consulting

54

14 8

Magische momenten: de Ehrlich brothers voor het voetlicht.

Inspiratie De kunst van de illusie De illusionisten Andreas en Chris Ehrlich vertrouwen voor hun spectaculaire shows op een hoge graad van automatisering. In dit interview vertellen ze hoe ze techniek in emotie transformeren. 8

SupraCycle: nieuw toekomstconcept voor supergeleiding.

Kompas Contactloos bewegen SupraMotion 3.0: De Supracycle toont voor de eerste keer de actieve overdracht van een magnetische objectdrager tussen verschillende supergeleidermodules. 14

2.2015 trends in automation Inhoud 4 5 –

18

Automatisering van laboratoria: ready-to-install subsystemen voor efficiënte processen.

Impuls

36

Mini-H-portaal: testapparaat voor mobiele toestellen.

Op de proef gesteld Automatisering van laboratoria: nauwkeurige systemen zorgen voor de manipulatie en het transport van ultragevoelige stalen en vloeistoffen. 18

Van korrels tot langlaufers Festo produceert 90% van zijn leidingen in de Tsjechische stad Česká Lípa. Kleine granulaatkorrels worden hier getransformeerd tot 50m lange leidingen. 29

De zachte tonen Een historisch orgel met moderne techniek. Motors en controllers verzorgen een uiterst stabiele en stille luchtverplaatsing. 42

”De tijdbesparing is enorm“ Festo Design Tool 3D: Snel en foutloos cilinders met accessoires configureren, en desgewenst samengebouwd bestellen. 22

In het spoor blijven De nieuwe machinegeneratie van AuE Kassel GmbH stelt spoor en welving van wagens in minder dan 60 seconden volautomatisch in. Festo componenten garanderen de daarbij noodzakelijke precisie en snelheid. 32

Spierkracht Pneumatische spier beperkt inbouwmaat vatenkeerder. 44

Synergie Jonge natie van Europa Tsjechië: Na een recessie zit deze economie in het hart van Europa weer in de lift. Zeker voor machinebouwers is dit een belangrijk land voor delocalisatie, maar ook een grote afzetmarkt. 24

Precisie in het kleinste formaat Compact, precies, snel: in de tester voor mobiele toestellen van het Finse PKC zit het mini-portaal helemaal in zijn element. 36 Maak plaats! "Supergeneratie" van nieuwe Cama-machines hebben één derde minder plaats nodig - dankzij het ventieleilandenconcept CPX/MPA. 40

Compactklasse In zijn machines voor de productie van infuuszakjes, zet Kiefel in op de debiet­ regelaars met terugslagklep VFOF-LE-BAH. Ze verminderen de nodige inbouwruimte met 50%. 46 Beroep van de toekomst: elektromechanicus Om technisch onderwijs in België te promoten ondersteunt Festo de Mecatronic Contest. 53

2.2015 trends in automation Panorama 6 7

Photo : © Coop Himmelb(l)au

–

Kolossaal kennisreservoir 190 meter lang, 90 meter breed en ongeveer 40 meter hoog. 14.000 m² gestraald roestvrij staal, beton en glas domineren de ­gevel van het Musée des Confluences in Lyon, Frankrijk. Het futuristische gebouw werd in de vorm van een kristal en een wolk ontworpen door de Weense architecten Coop Himmelb(l)au. Op 21 december 2014 opende het museum zijn deuren op de plaats waar de Rhône en Saône samenvloeien (Confluene). Het is de eerste locatie in Frankrijk die meer dan twee miljoen werken van volkenkundige en natuurwetenschappelijke collecties onder één dak bij elkaar brengt. Bezoekers kunnen zich binnen zoals een rivier over 24.000 m² verplaatsen en tussen open en gesloten tentoonstellingsoppervlakken, over hellingen, stijle overgangen en verschillende niveaus de enorme wereld van kennis verkennen.

Interview

De kunst van de illusie Andreas en Chris Ehrlich behoren tot de wereldelite der illusionisten. Ze zijn al twee keer bekroond als Magiër van het Jaar en inspireren ook dit jaar ­tijdens hun tour weer jong en oud. Kort voor hun optreden in Stuttgart praten de Ehrlich Brothers over het begin van hun toverkunst, hoe zij hun ideeën uitvoeren en welke technische inspanning achter de spectaculaire shows steekt.

trends in automation: We zitten hier in het midden van de opbouw voor jullie show in Stuttgart. Soundcheck en lichttesten zijn in volle gang. Op het plein staan drie 40-ton-megaliners. En morgen staan jullie al in de volgende stad. Jullie hebben in de afgelopen jaren de ladder van succes wel heel snel opgeklommen. Hadden jullie er vroeger van kunnen dromen dat jullie ooit zulke grote zalen zouden laten vollopen? Chris Ehrlich: We begonnen als kind met een kleine toverdoos. Dat het op een dag zo'n groot succes zou worden, hadden zelfs wij met onze grote verbeelding als illusionist niet durven dromen. Basis van ons succes is zeker onze aandacht voor detail en de wil om steeds beter te worden. We analyseren na elke show alles wat zich afspeelde uiterst nauwkeurig, anticiperen op mogelijke problemen en verbeteren onze illusies, daar waar het kan. Zelfs als iets er van buitenaf perfect uitziet, is het dat voor ons nooit honderd procent. We willen nog steeds de dingen een beetje beter doen. Andreas Ehrlich: Het is bij ons niet anders dan in de industrie. Ook wij bevinden ons in een levenslang proces van verbetering. Of het nu over kleine trucs of grote illusies gaat. We zijn slechts een paar uur verwijderd van het begin van de show. Maar jullie stralen een rust uit, net als de hele crew. Het lijkt alsof alles hier technisch zeer goed voorbereid is. Zijn jullie zelf ook vertrouwd met de technishe details of zijn ­jullie “slechts” de kunstenaars die puur creatief werken en alles met betrekking tot de implementatie overlaten aan de mede­ werkers?

2.2015 trends in automation Inspiratie 8 9 –

„We transformeren ­technologie in emotie.” Chris Ehrlich

Chris Ehrlich : Wij zijn de architecten van onze producties en werken samen met de medewerkers, van het eerste idee tot de uiteindelijke technische implementatie. Dat is al vroeg bij ons ontstaan. Thuis werd de kelder onze werkplaats waar we veel tijd al sleutelend doorbrachten. Daar werd de basis gelegd voor ons huidige succes. Het is altijd ons doel geweest om alles van de technische kant van het hele productieproces te kennen. Wij werken ons voortdurend in nieuwe onderwerpen in en zijn vaak degenen die de werkplaats lang na middernacht als laatsten verlaten. We schrijven onder meer zelf PLC-programma's en engageren ons zeer sterk in het technische ontwikkelingsproces van onze shows.

Andreas Ehrlich: Persoonlijk ben ik altijd gefascineerd geweest om iets op te bouwen. Dat zit wel in de familie. Onze papa maakte werktuigen, was machinebouwingenieur en technisch vakleerkracht. Hij had een ongelooflijk hoog expertiseniveau en heeft ons enorm veel geleerd. Al heel vroeg hielp hij ons met de opbouw van onze voorstellingen, maar stond er op dat we zelf meehielpen om te leren hoe de dingen werken. De passie voor technologie en voor het inspireren van mensen door technologie, is de rode draad in ons leven. Dus de technologie is een centraal onderdeel van de illusies van de Ehrlich Brothers. Hoeveel tijd investeer je hierin en welke eisen worden er gesteld?

2.2015 trends in automation Inspiratie 10 11 –

„Automatisering zorgt voor zekerheid. Het verlicht ons en geeft ons meer ruimte om ons vrij te kunnen ontwikkelen op het podium.” Andreas Ehrlich

Het interview met Andreas en Chris Ehrlich werd in Stuttgart gehouden in de Porsche ­Arena op 29 januari 2015.

Andreas Ehrlich: Het bevorderen van de technologie speelt een grote rol in ons leven. De kunst is dat de toeschouwers in het beste geval niets van de technologie opgevangen hebben. Dit betekent dat we enerzijds de technologie in zeer beperkte ruimte moeten onderbrengen, en anderzijds uiterst betrouwbaar moeten maken.

een ingenieursbureau stappen en zeggen dat we een teleportatiesysteem nodig hebben. Dit is een zeer gespecialiseerde individuele oplossing, die volledig nieuw moest worden ontwikkeld.

Chris Ehrlich: Natuurlijk komt het bij toveren ook steeds aan op de klassieke goochelarij. Maar als je duizenden mensen wil blijven boeien, dan volstaat dat niet. Dan moet je duidelijk meer bieden. En daar komt heel veel technologie bij te pas. Strikt genomen, is wat wij doen, uiterst gespecialiseerde machinebouw. Denk bijvoorbeeld aan een van onze nieuwste illusies, de tele­ portatie. In de ontwikkelingsfase konden we niet gewoon naar

Chris Ehrlich: De geheimen van onze illusies kunnen we natuurlijk niet verklappen. Maar een technologische innovatie is bijvoorbeeld ons centraal rolscherm boven het podium dat wordt aangedreven door een Festo servomotor. Dit geeft het voordeel dat we het vrij kunnen laten bewegen op elke positie. Zo beschikken wij, afhankelijk van de veranderlijke infrastructuur van hal tot hal, toch over de grootst mogelijke flexibiliteit.

Waar precies gebruiken jullie automatisering en hoe halen jullie voordeel uit de hoge graad aan technische back-up?

Het rolscherm wordt gestuurd door onze eigen PLC die de Festo controller bedient. Andreas Ehrlich: Voorheen gebruikten we hiervoor een afgewerkte standaardoplossing die voor onze behoeften niet betrouwbaar genoeg werkte. Het scherm bewoog niet nauwkeurig genoeg naar de gewenste positie en het geprojecteerde beeld paste dus vaak niet op het scherm. Met de nieuwe oplossing stelt zich dat probleem niet langer. Het scherm wordt één keer vóór elke show geteacht en we kunnen erop vertrouwen dat nadien alles honderd procent zeker loopt. De automatisering zorgt voor zekerheid, het verlicht ons en geeft ons meer ruimte om ons vrij te kunnen ontwikkelen op het podium. Festo componenten zijn vandaag in feite een integraal onderdeel van jullie podiumautomatisering. Hoe is de samenwerking met Festo dan tot stand gekomen? Andreas Ehrlich: Het eerste contact met Festo was in het verkoopkantoor Bielefeld. We hadden in 2005 voor een show een systeem uitgedacht waarin we een specifieke persluchttoepassing wilden implementeren. We zochten een partner die ons kon bijstaan met pneumatische hardware maar ook met technische know-how. Op dat moment hebben we kennis gemaakt met een

sales engineer van Festo. Hij kwam na een korte vertoning van ons backstage en maakte ons suggesties over hoe we bepaalde technische processen nog beter konden oplossen. En zo begon de samenwerking. De Festo specialist heeft ons vervolgens in de volgende jaren op onze weg naar succes begeleid en voortgestuwd met pneumatische producten van Festo en pneumatische kennis. Telkens er een probleem was, heeft hij zich steeds opnieuw in de technische details ingewerkt en mogelijke oplossingen aangeboden. Op deze manier heeft hij ons ook heel wat bijgebracht over pneumatiek. Chris Ehrlich: Wij geloven in een zeer perfecte techniek die ons elke avond maximale betrouwbaarheid garandeert. Hoeveel vertrouwen we hebben in Festo, kun je zien aan het feit dat de zaag, waaronder ik elke avond lig, door een ventieleiland van Festo, een CPX/MPA, wordt gestuurd. Voor de toeschouwers vliegt de tijd voorbij. Naast kleine trucjes en de interactie met het publiek, zijn het de grote illusies die bekoren. Wanneer is een illusie voor de Ehrlich Brothers perfect? Chris Ehrlich: Als het maximaal betrouwbaar en maximaal emotioneel is. Het gevoel van het publiek is erg belangrijk, omdat we niet een show zijn die technische speciale effecten laat zien.

2.2015 trends in automation Inspiratie 12 13

Photo : © Ralph Larmann

Photo : © Ralph Larmann

–

Sneeuwvlokkenmagie: in de huidige show wordt het podium een wintersprookje.

Lepels buigen was gisteren, vandaag vervormen de Ehrlich Brothers schijnbaar moeiteloos hele stalen rails.

Portret

Over de Ehrlich Brothers Technologie is de basis waarop we het publiek een zo emotioneel mogelijke voorstelling bieden. Wij transformeren dus de technologie in emoties. Jullie shows behoren tot de grootste illusionaire shows in de wereld. Zelfs David Copperfield wou tricks kopen. Wat zijn nog de doelstellingen voor de toekomst? Chris Ehrlich: Een goochelshow op de maan. Daar zouden we dan de gewichtloosheid wegtoveren. Andreas Ehrlich : We hebben er echt al over nagedacht over hoe cool het zou zijn om te goochelen in een ruimtestation. Maar dat zal waarschijnlijk nog enkele jaren duren. Of het werkelijkheid wordt? Wie weet. Maar mensen hebben dromen nodig. En we zijn altijd toegewijd om onze dromen werkelijkheid te laten worden, zodat anderen van nieuwe realiteiten kunnen dromen.

Andreas en Chris Ehrlich werd respectievelijk geboren in 1978 en 1982 in Herford. Zelfs als kind experimenteerden ze met een goocheldoos. Vandaag vullen ze met hun illusionaire shows hele arena’s tot zelfs 10.000 toeschouwers. Voordat ze hun krachten in 2000 bundelden als de Ehrlich Brothers, ontvingen ze beiden als solist talrijke onderscheidingen met hun magische shows. Sinds hun respectievelijk achttiende en zeventiende levensjaar behoren zij tot de Magic Circle van Duitsland. In 2004 en 2013 werden de Ehrlich Brothers verkozen tot Magiër van het Jaar, zoals de wereldberoemde goochelaars David Copperfield en Siegfried & Roy hen voordeden. De grote illusionaire shows van de broers nemen je mee in een wereld van verwondering en fascinerende effecten. Maar vooraleer een illusie klaar is voor het podium, gaan er vaak enkele jaren van conceptuele en technische ontwikkeling overheen. De automatisering speelt hierbij een dragende rol. Of het nu een motorfiets is die uit een iPad rijdt, een zesbladige zaag die Chris doorzaagt, rails die zich moeiteloos laten buigen of een hele appelsienenboom die uit een appelsienkern groeit, technische perfectie schept de basis voor de illusie door emotie.

www.ehrlich-brothers.com

SupraCycle toont de overdracht van een magnetische objectdrager van de ene supergeleidermodule naar de ­volgende.

2.2015 trends in automation Kompas 14 15 –

SupraMotion 3.0

Contactloos bewegen Transporteren, zonder contact, zwevend objecten overdragen, door wanden heen werken zonder verbindingsmechanica. Met de automatisering op basis van supergeleidende ­modules wordt haalbaar, wat tot voor enkele jaren nog ondenkbaar leek. De nieuwste ­Future Concepts voor supergeleiding van Festo zoals de Demonstrator SupraCycle, tonen de mogelijkheden van deze fascinerende technologie.

B

ij bepaalde automatiseringsprocessen biedt de scheiding van het te transporteren object en de transportinstallatie voordelen. De contactloze handling opent nieuwe perspectieven in het bijzonder bij de vereenvoudigde reiniging in hygiënische omgevingen en het bewegen van fragiele producten. Een al sinds jaren door Festo onderzochte technologie maakt dit mogelijk: de supergeleiding. Zwevend bewegen leidt volgens experten in de toekomst tot een grote vooruitgang in de automatisering. Producten bewegen zich met behulp

van supergeleidende automatiseringsmodules zeer zacht, zuiver en energie-efficiënt door productiehallen alsof ze geleid worden door de hand van een geest. Processen kunnen zich zonder onderbreking voltrekken, omdat behuizingen en sluizen geen hindernis meer vormen. Handlingsystemen op basis van supergeleiding voldoen zelfs aan de eisen voor ultrareine of ruwe omgevingen. Met de actuele projecten van SupraMotion 3.0 toont Festo hoe in de toekomst automatisering in bepaalde domeinen, waar het tot dusver ondenkbaar was, zijn intrede kan doen. Een

van deze nieuwe projecten is de display SupraCycle. Deze toont voor de eerste keer de actieve overdracht van het ene supergeleidende element naat het volgende met behulp van een supergeleidende zwevende permanente magneet. Contactloze overdracht Met de nieuwe SupraCycle van Festo wordt een magnetische objectdrager tussen twee supergeleidende elementen contactloos overgedragen. De opgeslagen vaste verbinding laat zich actief en doelgericht losmaken en opnieuw instellen.

Elektrische koeling Vermogen 80W

Magnetisch veld

Op een basisplaat zijn drie cryostaten met supergeleiders bevestigd, die twee magnetische object­ dragers cyclisch van de ene cryostaat naar de andere contactloos overdragen.

Hiervoor worden op een basisplaat drie cryostaten met supergeleiders geplaatst. Twee magnetische objectdragers worden cyclisch van de ene cryostaat naar de volgende overgedragen. Aan deze objectdragers zijn telkens twee kleine open flesjes gevuld met een vloeistof bevestigd. De magnetische objectdragers worden telkens met een zweefafstand van enkele millimeters tot de supergeleiders in de cryostaten ingevroren. Met de draaimodules ERMB laten zich de cryostaten telkens 360 graden draaien. Wanneer er twee exact tegenover elkaar staan, geeft de ene magnetische objectdrager het door aan de andere. Een platine op de cryostaten zorgt

SupraMotion 3.0 Onder de titel „SupraMotion 3.0“ ontwikkelde Festo displays om de toekomstige supergeleidende toepassingen te kunnen tonen. De SupraCarrier, SupraCycle en SupraHelix behoren tot de nieuwste displays. Met de SupraCarrier kunnen producten op een zwevende wals geplaatst en getransporteerd worden. Deze display was onlangs te zien op Indumation in Kortrijk. De SupraCycle toont hoe een magnetische puck tussen twee supergeleidende elementen contactloos wordt overgedragen. De opgeslagen vaste verbinding laat zich actief en doelgericht losmaken en opnieuw instellen. De SupraHelix daarentegen is een as met spiraalstructuur die zwevend opgehangen is en actief en contactloos aangedreven kan worden om ringvormige producten te transporteren of rotatief te bewerken. www.festo.com/supramotion

daarbij voor de noodzakelijke geïntegreerde intelligentie. Het bevestigen van een werkstukdrager op de objectdrager is slechts een van de vele mogelijkheden van de praktische toepassing die zich uit de SupraCycle laat afleiden. Bij het transport van objecten kan de drager tussen twee systemen worden overgedragen zoals dit in de display van de flesjes wordt getoond. Een massa nieuwe toepassingen Supergeleidende automatiseringsmodules laten zich met een veelvoud van montagevarianten en actieve aandrijvingen realiseren. Zo kunnen eender welke kinematische processen zwevend uitgevoerd worden. De overdracht van objecten door middel van een shuttle kan volkomen contactloos gebeuren. Zo kunnen de systemen de hoogste graad van steriliteit waarborgen. De modules behouden door de systeemeigen terugstelkrachten hun voorgedefinieerde positie zelfstandig en onafhankelijk van de ruimtelijke oriëntatie. De visie voor toekomstige modules van Festo toont zich door de volledig slijtagevrije lagers en door een lange levensduur van de koelsystemen tot 10 jaar. De contactloze geleiding en stockering vermijdt slijtage en stof, wat het gebruik in clean rooms mogelijk maakt. De modules kun-

2.2015 trends in automation Kompas 16 17 –

Supergeleider op werkingstemperatuur -180°C (93K) Tussenafstand meerdere millimeters met een variabele last

Permanente magneet

Dr. Susanne Krichel, Portfolio Management, Projecteam Supergeleiders, Festo

Laten we haar de vraag stellen Uniek werkprincipe: zweven in supergeleidende ­toestand bij –180 °Celsius.

nen ook door wanden heen werken, waarbij de handling in beschermde en afgesloten contaminatiegevoelige en moeilijk te reinigen zones mogelijk wordt. De positionerings- en geleidingsfunctie van de systemen wordt niet door indringend, onmagnetisch stof beïnvloed. Daardoor is het gebruik ervan in domeinen die bijzonder sterk door werkstofpartikels belast zijn mogelijk. De gebruikte koelsystemen onderscheiden zich door een uitstekende efficiëntie met een energieverbruik van maximaal 80 watt per koeleenheid. www.festo.com/supramotion

trends in automation : Wat fascineert je persoonlijk in het thema SupraMotion? Susanne Krichel : Er zijn al verschillende oplossingen om objecten contactloos te positioneren en transporteren. Met de supergeleiding is het echter mogelijk om gelijktijdig een ruimtelijke rotatie van 360° in eender welke richting uit te voeren en dat zonder ingewikkelde stuurtechnologie en met lage energiekost. Momenteel zijn we bezig uit te zoeken in welke toepassingsbereiken de eigenschappen van deze fascinerende technologie in te zetten zijn. Daarbij betreden we compleet nieuw gebied en laten onze creatieve ideeën de vrije loop. SupraMotion is al 3 jaar te zien op de Hannover ­Messe – hoe gaat dit verder in de toekomst? Krichel : We tonen inmiddels niet enkel indrukwekkende zweefeffecten en de mogelijkheden van de super­ geleiderstechnologie, maar bespreken actief met de automatiseringsbranche het potentieel. In de laatste jaren hebben we bij talrijke klantengesprekken vastgesteld dat enkele elementen van onze toekomstideeën vandaag al nuttig ingezet zouden kunnen worden. Momenteel werken we aan de lancering van de eerste pilootprojecten. Wat zijn de grootste uitdagingen voor het Supra­ Motion team van Festo in het komende jaar? Krichel : We zijn nu zeer intensief bezig met de vraag hoe we met deze technologie problemen kunnen oplossen die vandaag niet of slechts door ingewikkelde omwegen te realiseren zijn. Belangrijk is ook de voorwaarden te scheppen zodat de technologie op de markt kan gebracht worden. Deze vragen bespreken wij ook intensief met onze klanten. Daarbij worden door ons team ook de kennis en ervaring van zowel onze verkoopsmensen als specialisten en technologieparterners betrokken.

Automatisering in het analyselaboratorium

Op de proef gesteld

Analyselaboratoria moeten snel belangrijke resultaten leveren. ­ nelheid en reproduceerbaarheid spelen een belangrijke rol. Bij het transport en de S verdeling van de stalen spaart moderne automatiseringstechniek tijd, verhoogt de kwaliteit en verlaagt de kosten. Inbouwklare subsystemen van Festo openen nieuwe perspectieven voor efficiënte processen in de laboratoriumautomatisering.

E

en bloedstaal is snel genomen bij de dokter. De vele aparte stappen in het laboratorium tot aan de exacte diagnose vergen echter veel tijd en concentratie van de medewerkers. Zo worden bijvoorbeeld bij de bloedafname eerst de individuele gegevens zoals naam van de patiënt of de door te voeren analyse aangegeven die via een barcode op het label van het staal af te lezen zijn. Na de

aankomst van het staal en het lezen van de gegevens in het labo is de volgende stap het centrifugeren. Bij een snelle rotatiebeweging wordt het bloed in vaste en vloeibare bestanddelen gescheiden. Dan pas kan het labo het staal testen op bepaalde antilichamen of virussen.

laboprocessen reproduceerbaar, eficiënt en betrouwbaar uitgevoerd worden. De automatiseringstechniek is de sleutel tot hoge snelheid en precisie bij het transport tussen de aparte werkstations. Deze speelt in de medische branche en de diagnostiek een steeds belangrijkere rol.

Om hierbij betrouwbare resultaten te bekomen, moeten nauwkeurig gedefinieerde

Platform voor individuele oplossingen In het analytische totaalproces zijn er

2.2015 trends in automation Impuls 18 19 –

Snel en precies: moderne handling­ systemen zorgen voor de efficiënte handling en het veilig transport van hooggevoelige stalen en vloeistoffen.

De toekomst is begonnen Hoe moderne laboratoriumsautomatisering er vandaag en in de toekomst kan uitzien, hebben de bezoekers van het Lab Automation Symposium in het Technologie Center van Festo in Esslingen kunnen ervaren. Vanuit een globaal perspectief toonde het symposium mogelijkheden en perspectieven van automatisering in de branches van biomarking, biobanking, stalenbewaring, gepersonaliseerde geneeskunde en therapiebegeleidende diagnostiek. ­Gerenommeerde internationale referenties getuigen over hoe de arbeidsstappen, die vandaag nog manueel en met hoge kostprijs uitgevoerd worden, dankzij automatisering gestandaardiseerd kunnen worden en dit met hoge efficiëntie en repoduceerbaarheid. Hoe dit er vandaag al in de praktijk kan uitzien, toonden de displays van exposanten in het bereik Life Science. Daartoe behoren LGC Genomics, Hettich, ttp labtech, Greiner bio-one en GerenTec.

„De oKtopure is het resultaat van een succesvolle samenwerking. Beide kanten hebben kunnen genieten van elkaars kennis.“ Paul Kendall, Electronic Light Assembly Cluster Team, Festo Engeland

Volautomatische DNA-extractie Een voorbeeld van een geslaagde laboratoriumautomatisering is de DNA-­ extractierobot oKtopure van het Engelse bedrijf LGC Genomics. Deze hightech apparatuur versnelt kweekprogramma's en vele andere biologische ­moleculaire processen door het op een gestandaardiseerde manier uitvoeren van de DNA-extractie vanuit plantenweefsel (bladeren en zaden), dierlijke weefsels, haar, maar ook bloed. Het apparaat kan parallel 8 platen met 96 putjes verwerken. Het is dus mogelijk om tot 5000 samples per dag te behandelen. De hoge mate van automatisering is mogelijk door een Festo handlingsysteem ontwikkeld in nauwe samenwerking met LGC. De hoge nauwkeurigheid voor het driedimensionele portaal wordt in X- en Y-richting gewaarborgd door elektrische tandriemassen EGC. Op de doseerkop, in Z-richting, neemt de dubbele schroefas EGSK de exacte positionering van de kop voor zijn rekening. Het driedimensionele portaal voor de handling van vloeistoffen wordt door Festo compleet geleverd als systeem. De actuatoren en controllers zijn al vooraf geparametreerd. www.lgcgroup.com

vele stappen, die dag na dag altijd opnieuw moeten worden uitgevoerd zoals het openen van bloedstaaltubes. Omdat nu zelfs de kleinste hoeveelheid staalmateriaal voldoende is voor analyse, worden de bloedstaaltubes alsmaar kleiner, wat het openen met de hand moeilijker maakt. De fouten die door de manuele verwerking ontstaan, kunnen door de geautomatiseerde processen verminderd worden. Dit geldt ook voor het risico op contaminatie van de stalen. Een nieuw laboplatform van Festo toont hoe de toekomst van laboratoriumautomatisering er kan uitzien. Negen modules demonstreren het totale procesverloop: van de preanalyse over de analytische processen tot het postanalytische proces. Daartoe behoren de geautomatiseerde handling van aparte bloedstaaltubes die uit de drager genomen worden of aangevoerd, het openen en sluiten van de tubes en het wegnemen en aanvoeren van vloeistoffen in milli-, micro- en submicrobereik. Op de voorgrond treden hier de doseerprecisie, modulariteit, flexibiliteit en uitbreidbaarheid van de installatie. Naast

2.2015 trends in automation Impuls 20 21 –

Festo in de medische technologie Ook bij medisch-technische toestellen gaat de trend richting steeds kleinere en lichtere apparatuur. Gelijktijdig moeten ze voordeliger zijn dan hun voorgangers en langdurig kunnen voldoen aan de eisen van ­alledag. De markt vereist daarbij ook snellere en nauwkeurigere analyse­toestellen alsook ultramoderne uitrustingen. In nauwe samenwerking met de klant ontwikkelt Festo al klantspecifieke oplossingen voor de handling van gassen en vloeistoffen die het hoofd kunnen bieden aan de strenge eisen.

Medical technology

Piëzo- en miniatuurventielen MH zijn de ideale oplossing voor kleine debieten in de medische technologie. Met hun positieve technische ­eigenschappen zijn ze uitstekend geschikt voor medisch-technische ventielfuncties zoals voor mobiele zuurstoftoestellen. Ze werken geruisloos, verbruiken weinig energie, ontwikkelen geen warmte en kunnen proportioneel bediend worden. Het gebruik van de kleine ventielen is veelzijdig: van dialysetoestellen over chirurgenmateriaal tot trainings­torso’s en medicinale matrassen. www.festo.com/medtech

Korte wegen: bij het vlakteportaal EXCM van Festo bewegen de tubes, niet de naalden. Dit reduceert de beweging van de pipet tot een minimum.

componenten van Festo worden ook producten van andere fabrikanten in het platform geïntegreerd. Zo kunnen oplossingen voor elke toepassing individueel gevormd worden. Volautomatisch pipeteerproces De verwerking van bloedstalen loopt in het laboplatform volautomatisch. Dit wordt duidelijk aan de hand van het pipeteerproces: eerst brengt een centraal transportsysteem de bloedstalen op een drager naar de pipeteermodule. Daar transporteert een nauwkeurige pipet de gedefinieerde hoeveelheid aan vloeibare bloedbestanddelen uit het buisje in elke analysetube. Aansluitend worden de tubes via het transportsysteem naar de volgende module in het proces gebracht. Met een klassieke 3D-handling kunnen hier lastmassa’s van meerdere honderden grammen precies en betrouwbaar bewegen. De handling bestaat uit een elektrisch vlakteportaal EXCM dat voor de bewegingen in XY-richting een maximale werkruimte van 360 x 700 millimeter afdekt. Een elektrische as EGSK zorgt voor de verticale beweging met slaglengtes tot 100 mm. Het

systeem wordt vervolledigd door stappenmotoren, motorcontrollers en een meerassensturing. Stap voor stap optimaliseren Automatisering betekent niet per se alle dusver manuele processen omzetten tot volautomatische. De overgang kan stap per stap gebeuren, van de automatisering van aparte modules via hun geautomatiseerde verbinding tot volautomatisering van totale processen, volledig naargelang de behoeften en eisen van de labomedewerker. Deze blijven flexibel en kunnen

zich op elk moment op veranderlijke eisen instellen. Met het opzicht dat analyse­ resultaten in de toekomst nog sneller, preciezer en goedkoper kunnen bijdragen tot de genezing van de patiënten. www.festo.com/labor

Procesoptimalisering met 3D-configuratiesoftware

”De tijdbesparing is enorm“ Fouten duiken op wanneer er in processen tussen twee aparte taken gaten vallen. Om dit uit te sluiten, werd de Festo Design Tool 3D ontwikkeld. De configuratiesoftware zorgt voor een constant, snel en efficiënt configuratie- en bestelproces van systeemmodules (cilinder met alle toebehoren). Ook de logisitiek en montage worden door de levering als totaalpakket vereenvoudigd.

H

et samenstellen en bestellen van pneumatische aandrijvingen kan vaak zeer veel tijd in beslag nemen. Engineering of onderhoud zoekt het passende toebehoren, stelt de pneumatische aandrijfmodule samen in het CAD-systeem en maakt de tekening en de stuklijst voor de aankoop en montage. Aansluitend bestelt de aankoper alle aparte delen en controleert de interne

voorraad of toebehoren zoals een smoorventiel ook echt op voorraad is. De magazijnier kent de geleverde componenten aan het juiste project toe alvorens de module aan de monteur kan overgedragen worden voor montage. Met de ­Festo Design Tool 3D wordt dit proces nu aanzienlijk eenvoudiger en betrouwbaarder.

Automatisch aan de cilinder geplaatst De tekenaars of ontwerpers downloaden de tool eenvoudig op hun locale pc en kunnen na de selectie van de pneumatische aandrijving met de configuratie beginnen. De Festo Design Tool 3D past geselecteerd toebehoren automatisch aan volgens de dimensies van de cilinder. Het passende toebehoren wordt met een muisklik aan de cilinder toegevoegd. De

2.2015 trends in automation Impuls 22 23 –

moderne CAD-configuratiesoftware stelt alle aansluit- en uitrustingmogelijkheden voor. Zo herhaalt het configuratieproces zich tot de cilindermodule foutloos is samengesteld. Nadien worden de producten in het boodschappenmandje geplaatst. Een foutloos proces Constructeurs dienen dan enkel nog te beslissen of de complete cilindermodule voorgemonteerd of als PrePack in een

bouwpakket geleverd moet worden. Aansluitend wordt in het boodschappenmandje een bestelpositie gegenereerd. De levering in één enkel pakket vergemakkelijkt het projectwerk. Door dit strikte proces vermijden gebruikers foutjes bij typebeschrijvingen in stuklijsten alsook bij de CAD. Aankopers kunnen zo snel bestellen, stockbeheerders kunnen eenvoudiger materiaal doorgeven en monteurs hebben altijd het juiste toebehoren bij de hand. Of het nu ingenieurs zijn of aanko-

Comfortabel geconfigureerd: De samenbouwtekening met ­stuklijst wordt automatisch gegenereerd.

pers, stockbeheerders of monteurs, de nieuwe CAD-configuratiesoftware Festo Design Tool 3D biedt alle gebruikers meer betrouwbaarheid en zorgt voor heel wat tijdbesparing. www.festo.com/FDT-3D

Compacte levering als PrePack of ­voorgemonteerde module.

Uit de praktijk trends in automation: Uw bedrijf tekent, ontwerpt en bouwt componenten en machines voor foliesnijden en wikkelen. Sinds begin oktober 2014 werkt u met de Festo Design Tool 3D, wat is er daardoor voor u veranderd?

Martin Pfeiffer, managing director SLITEQ GmbH, Duitsland

Martin Pfeiffer : Vroeger moesten we eerst de cilinder en alle daarop passende componenten apart uit de ­online catalogus downloaden. Nu hebben we alle informatie inhouse op onze pc. De vele aparte downloads zijn voorgoed verleden tijd. Via drag & drop gaat het configureren beduidend makkelijker.

Wat is voor jou het grootste voordeel van de 3D-configuratiesoftware van Festo? Pfeiffer : De tool betekent voor constructeurs een grote werkverlichting. Ook de tijdbesparing is enorm. Met de Festo ­Design Tool 3D hebben we vandaag in vergelijking met vroeger tot 90 procent minder tijd nodig bij het samenstellen van ­cilindermodules. Bijzonder praktisch voor onze aankoop is het bestellen van de complete module met slechts één enkele bestelpositie.

Tsjechische Republiek: een land in opwaartse trend

Jonge natie van Europa De Tsjechen kunnen terugblikken op anderhalf millenium geschiedenis. Het is pas 2 decennia geleden dat ze een eigen natie hebben gevormd. Het land in het hart van Europa was meermaals voorganger in vrij denken en behoort ­economisch gezien tot de sterkste staten van Midden- en Oost-Europa. Na een twee jaar durende recessieperiode herneemt de Tsjechische economie.

Photos : © shotshop.com

2.2015 trends in automation Synergie 24 25 –

O

p 1 januari 2015 vierde de Tsjechische Republiek haar 22ste verjaardag. Ze is samen met Slowakije de jongste natie binnen de Europese Unie. Hun wortels gaan terug tot in de 5de eeuw, in de tijd van de Europese volksverhuizing. Het heeft hen vele eeuwen gekost om tot politieke soevereiniteit te komen, maar de mensen tussen Böhmerwald, de Karpaten en het Reuzengebergte waren vaak ­pioniers op verschillende gebieden. In 1348 stichte Karl IV. de Praagse universiteit, meteen de eerste ten noorden van de A ­ lpen. Jan Hus was bij de overgang van de 14de naar de 15de eeuw een van de belangrijkste hervormers. Franz Kafka is een van de grootste schrijvers in de wereldliteratuur en “uitvinder” van het “Kafka­ iaans”. Met de Praagse Lente in 1968 en de fluwelen revolutie in

1989 toonden de Tsjechen de wereld hun wil tot vrijheid en zelfbestemming. Op 1 januari 1993 kregen ze hun ­eigen staat. Sinds 1999 behoren de ongeveer 10,5 miljoen inwoners van de Tsjechische Republiek tot de Nato en in 2004 werd de jonge natie lid van de Europese Unie. Afgezien van een recessieperiode in 2012 en 2013 is het land economisch weer in opmars. In het paradijs zijn er knedlíky De Tsjechische Republiek ligt in hartje Europa in het Noord-­ Westen begrensd door Polen, in het Zuid-Oosten door Slowakije, in het Zuiden door Oostenrijk en in het Westen door Duitsland. 

Inspiratiebronnen Namen spreken boekdelen: Karlsbad, Marienbad, Franzensbad. De genezende kracht van natuurlijke bronnen eert al eeuwen de roem van Tsjechië als land van thermen en kuuroorden. Deze rustoorden zijn door de jaren heen wereldberoemde steden geworden en trekken de meest beroemde persoonlijkheden aan uit de politiek, economie en cultuur. Zo schiep Johann Wolfgang von Goethe een van zijn latere werken, de „Marienbader Elegie“, na een reis in dit landschap der thermen. Het kuurwezen van Tsjechië kan terugblikken op een lange traditie. Zo was de helende werking van het thermenwater van Franzensbad al in de 12de eeuw bekend. De bronnen van Karlsbad zijn historisch sinds de tijd van koning Karl IV in de 14de eeuw. In de zogenaamde Böhmische driehoek ontspringen vandaag ongeveer 230 bronnen met verschillende helende werking. Naast de pure ontspanning helpen de mineraalrijke helende bronnen bij aandoeningen van het bewegingsapparaat alsook bij hart- en vaatziekten.

Marienbad: de wandelhal in de kurkollonaden. De gietijzeren constructie stamt uit het jaar 1890.

2.2015 trends in automation Synergie 26 27 –

Kunst, cultuur en sport Tal van grootheden uit de kunst en cultuur behoren tot de beroemdste Tsjechen. De schrijver Franz Kafka (1883–1924) was een van de invloedrijkse auteurs van de 20ste eeuw. De vandaag 85-jarige Milan Kundera werd voor zijn literair werk zoals onder meer „De ondraagelijke lichtheid van het bestaan“ met talrijke internationale literatuurprijzen bekroond. Antonín Dvořák, beroemd voor zijn symfonieën en Bedřich Smetana met zijn beroemdste orkestwerk „Die Moldau“ behoren tot 's werelds bekendste componisten. Daarnaast hebben uitstekende sporters heel wat gepresteerd voor Tsjechië. Zo won de legendarische tennisspeler Ivan Lendl acht Grand Slam titels en stond 270 weken op de eerste plaats van de wereldranglijst. Zijn collega Martina Navrártilová is een van de beste tennisspeelsters aller tijden. Onvergetelijk voor velen is tot vandaag ook de wereldberoemde langeafstandsloper, meervoudig Olympisch kampioen en wereldrecordhouder met de onnavolgbare loopstijl, Emil Zátopek, „de Tsjechische locomotief“ genoemd.

Mooie veelzijdige landschappen kenmerken het 78.867 km² grote land. In het Noord-Oosten ligt het „Böhmische Paradijs“, dat tot het eerste UNESCO Geopark in Tsjechië uitgeroepen werd. Een middengebergte met fantastische zandsteenformaties, de zogenaamde „rotsensteden“. In West-Böhmen bevinden zich de beroemde kuuroorden, die sinds eeuwen mensen uit gans Europa aantrekken. De bekendste zijn Karlsbad en Marienbad. Naar deze laatste heeft Goethe zijn liefdesgedicht „Marienbader Elegie“ genoemd. Een beetje meer noordwaarts van het geografische centrum is er de „gouden stad” Praag. De Moldau-metropool met de historische Karlsbrug, de Praagse burcht, honderden kerktorens en de betoverende oude stad trekt jaarlijks 20 miljoen toeristen. In het Zuid-Westen van het land wachten de onaangeroerde wouden met heuvels, her en der onderbroken door meerlandschappen. In het Oosten ligt Mähren met de tweede grootste stad van Tsjechië, Brünn. In de vlaktes van het schilderachtige Mähren bloeit de wijnbouw tussen kleine steden met mediterrane charme. Culinair houdt men er van hartig tot zoet. De beroemdste Tsjechische specialiteit is knedlíky in allerlei variaties. Meestal wordt dit gegeven als bijgerecht bij verschillende vleesgerechten, maar ze worden ook met vruchten gevuld en met poedersuiker bestrooid als dessert. Economie bouwt op industrie De Tsjechische Republiek is traditioneel economisch ver ontwikkeld en behoort vandaag tot de leidende industrielanden van Midden- en Oost-Europa. Tot de belangrijkste industrietakken horen machinebouw, automotive, energie, elektronica, chemische industrie alsook de mijnbouw en staalindustrie. ­Belangrijkste handelspartners zijn, naast Duitsland, Oostenrijk, Slowakijke, Rusland en Italië. In totaal werken 1,2 miljoen werknemers in de industrie. De automobielindustrie is in Tsjechië de belangrijkste industrietak met de grootste ontwikkelingsdynamiek. Ze speelt, volgens de gegevens van de Duits-Tsjechische

industrie- en handelskamer, traditioneel een sterke rol. De automobielindustrie representeert ongeveer 19 % van de totale industrieomzet. In 2010 konden de drie autofabrikanten Skoda Auto, TPCA en HMMC voor het eerst meer dan een miljoen auto’s produceren. Andere belangrijke sectoren zijn de bus- en vrachtwagenproductie. Bij de bussen horen Irisbus Iveco, SOR Libchavy en MercedesBenz tot de marktleiders en bij de vrachtwagens Avia en Tatra. Hoofdinvesteerder in de Tsjechische automobielindustrie is Duitsland. De lokale bedrijven werken intensief samen met Duitse fabrikanten en zijn nauw verbonden in het wereldwijde toeleveringsnetwerk van de automobielindustrie. Na de recessie in opmars Het bruto binnenlands product (BBP) van Tsjechië is gestegen van 33 miljard dollar in 1992 tot 216 miljard dollar in 2011. Volgens het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Berlijn heeft de economie van het land na terugvallen van het bruto binnenlands product van 1,0 % in 2012 en 0,9 % in 2013 in de herfst van 2013 een tussentijdse recessie overwonnen.

“Een van onze belangrijkste ­succesfactoren is de goede ­samenwerking met onze klanten.“ Jiri Petránek, managing director Festo Tsjechië

In het eerste kwartaal van 2014 groeide het BBP met 2,5 %. Voor 2014 rekende de Tsjechische National Bank (CNB) met een groei van 2,6 % en voor 2015 van 3,3 %. Onder meer een zwakke binnenlandse vraag en achteruitgaande staatsuitgaven hebben bijgedragen tot een achteruitgang van het BBP in 2012 en 2013. De buitenlandse handel was niettegenstaande verder gegroeid maar minder sterk dan ervoor. Ook de Europese Commissie prognosticeert voor Tsjechië in 2014 een groei van 2,5 procent. Voor 2015 en 2016 voorspelt de EU- Commissie een verdere groei van het BBP van 2,7 procent. Motor van de groei is vooral de export. Zo is de uitvoer in juli 2014 in vergelijking met het jaar ervoor volgens de gegevens van het nationale bureau van statistiek met 18,3 % gestegen. Maar ook een groeiende privé-consumptie en stijgende werkelijke lonen zouden de economie in 2015 moeten stabiliseren. Machinebouw met hoge vraag Tsjechië is in het bijzonder voor machinebouwers een belangrijke afzetmarkt en productieoord. Zelfs in de voorbije economische crisis bleef de vraag volgens Germany Trade & Invest op hoog niveau. Naast de voertuigindustrie hebben vooral de energiesector en de chemische branche nood aan machines. De binnenlandse fabrikanten van uitrustingsgoederen produceren overwegend voor de export. Het grootste marktpotentieel ziet Germany Trade & Invest in de branches Automotive, de milieutechnologie en de machinebouw. Positieve prognoses zijn er voor de chemie, elektro, informatie- en communicatietechnologie, medische technologie, logistiek, bouw en metallurgie.

Festo van bij het begin erbij Festo heeft onmiddellijk na de val van het „ijzeren gordijn“ voet gezet in Tsjechië. In 1990 werd Festo s.r.o. in Praag gesticht. 74 medewerkers in de branches Technologie, Klantenbeheer en Didactiek bedienen de Tsjechische industrie met automatiseringscomponenten en know-how. Tot de belangrijkste klantsegmenten behoren de automobielindustrie, gevolgd door de fabrikanten van speciale machines en werktuigproducenten. Naast de verkoop van individuele componenten en op de individuele eisen van bedrijven gemaakte inbouwklare totaaloplossingen staat Festo Didactic bedrijven en vormingsinstituten bij met zijn kennis over de moderne automatisering.

2.2015 trends in automation Synergie 28 29 –

Productie van slangen voor Factory Automation

Van korrels tot langlaufers Festo produceert ongeveer 90 % van alle slangen in de productiesite in de Noord-Tsjechische stad Česká Lípa. Uit kleine granuledeeltjes worden in veeleisende productie­processen slangen van 50 meter lang uitsluitend just in time geproduceerd.

O

ok wanneer ze er gewoon uitzien als eindproduct, de geautomatiseerde productie van slangen vereist veel know-how en de hoogste precisie. Een slang is immers niet zo maar een slang. Voor de hoogste betrouwbaarheid in verschillende toepassingsbereiken is precies het passende materiaal nodig.

Ongeveer 100 km ten noorden van Praag produceert Production Česká Lípa slangen uit polyurethaan, polyethyleen en polyamide. Gebaseerd op polyurethaan worden drie grondstoffen verwerkt: semikristallijn polyurethaan, amorf polyurethaan alsook een speciale moeilijk ontvlambare uitvoering. Bij polyethyleen komen twee types in gebruik: gewoven en ongewoven polyethyleen. Elk van de gebruikte materialen vereist een ander soort productielijn en elke lijn moet zorgvuldig gedefinieerd worden rekening houdend met de eisen van elk materiaal. Ook bij de afmetingen zijn er grote verschillen. De dunste in Česká Lípa geproduceerde slangen hebben een diameter van 3 mm, de

dikste standaardslangen 20 mm. In kleine oplage produceert Festo Production ­Česká Lípa ook klantspecifieke oplossingen zoals slangen met bijzondere geleidingsvermogens. Naast de kwalitatief hoogwaardige serieproductie is een van de specialiteiten in de Festo Production Česká Lípa het lassen van twee of meerdere slangen. Wat eenvoudig klinkt, is het echter niet. Wanneer de gelaste strengen later opnieuw gescheiden worden, mogen hun oppervlaktes geen enkele beschadiging vertonen en de uiteinden moeten probleemloos in de schroefkoppelingen passen. De geproduceerde slangen worden bij Festo in Duitsland geleverd. In het ­Customer Service Center in St. Ingbert-­ Rohrbach (zie ook trends in automation 2.2014) volgt de verwerking van de bestellingen en de levering van de slangen naar de eindklanten.

1

Materiaal: Festo Production Česká Lípa produceert slangen uit polyurethaan, ­polyethyleen en polyamide. De basisgrondstof wordt in de productieplaats als granulaat ­geleverd.

5

Vormen: De extrusiekop vormt de slang. In de vacuümkamer wordt de slang op de gewenste afmeting ­gebracht. Omdat hij niet in een keer mag stollen, wordt de slang geleidelijk aan afgekoeld.

3

Drogen: 90 % van de materialen moeten voor gebruik op de gewenste drogingsgraad worden gebracht. Naargelang ­volume van het drogen en type materiaal wordt precies die hoeveelheid gedefinieerd die continu ter verwerking kan worden genomen.

2

Kleurrijk granulaat geeft kleur aan de slangen. De grootste vraag is er naar transparante slangen.

6

Trekken: Naargelang de productiegrootte beweegt de slang tot 30 m/min over de productielijn. De versnelling moet zorgvuldig gecontroleerd worden zodat de correcte structuur van de slang behouden blijft. De sturing van de treksnelheid gebeurt door Festo componenten.

4

Extrusie: De dispenser mengt het gedroogde materiaal in respectievelijk aangegeven verhouding met pigment of in het geval van polyethyleen met een verbindingsmiddel. Het mengsel smelt en homogeniseert in de extruder aansluitend bij 200 tot 220°C.

2.2015 trends in automation Synergie 30 31 –

7

Afkoelen: Het finale afkoelen van de slangen maakt een veilige verdere handling door de werknemers mogelijk. Het afkoelproces zelf heeft geen invloed op de vorm van de slang.

10

Spiraalslang: Een van de belangrijkste specialiteiten van Festo Production Česká Lípa is de productie van uiterst flexibele spiraalslangen bestaande uit respectievelijk een zwarte en een blauwe slang.

8

Oprollen: De afgewerkte slangen worden bedrukt en per 50 meter op een haspel gerold.

9

Verpakken: 90 % van de slangen gaan, verpakt in kartons, naar Festo in Duitsland. De overige 10 % zijn klantspecifieke oplossingen die apart v­ erzonden worden.

Automatisch instellen van voertuigassen

In het spoor blijven

Het spoor en de welving van de assen bepalen in grote mate het rijgedrag van een auto. In de ­autoproductie moesten beide vroeger manueel ingesteld ­worden. De actuele machine­ generatie van AuE Kassel GmbH stelt spoor en welving in minder dan 60 seconden volautomatisch in. Festo componenten garanderen daarbij precisie en snelheid.

2.2015 trends in automation Synergie 32 33 –

De nieuwste machine­ generatie van AuE Kassel GmbH stelt spoor en ­welving in minder dan 60 seconden volauto­ matisch in.

V

roeger werden in de automobielproductie de assen op staalwerkbanken gespannen en door sondes en meetklokken ruw ingesteld. Pas „End of Line“ volgde de ­finale geometrie van de auto. Dit nam tot tien minuten in beslag en bepaalde de afleveringsgraad. Vandaag werd het instellen geautomatiseerd en daarbij wordt rekening gehouden met de tijdfactor die

autofabrikanten met multilink-achterassen vereisen. AuE Kassel GmbH heeft voor een vermaarde Duitse autofabrikant zulk een nieuwe installatie voor het instellen van achterassen met Festo componenten in slechts negen maanden gerealiseerd. Eens ingesteld, kan de as direct in de auto gemonteerd worden. Deze is ontworpen in portaalvorm, uitgerust met aandrijvingen en ventieleilanden van Festo, en stelt

(B)

(A)

ders met dezelfde stangdiameter en slag. Zo wordt de kracht bij het proces tot het dubbele, drie- of viervoudige verhoogd in vergelijking met een klassieke cilinder. Het niveau van de naaf wordt door een Festo SMAT-sensor aan een geleidingseenheid gedetecteerd. Zo kan bepaald worden welke afstand de slede moet afleggen.

(B) (A) ADNH-cilinders met hoge kracht stellen de assen in de installatie zo in ­alsof ze in de auto gemonteerd werden. (B) Sterk argument: het voordeel van een hogekrachtcilinder ligt in de aaneenrijging van vier cilinders met dezelfde stang­ diameter en slag.

spoor en welving in minder dan 60 seconden in. Krachtig gespannen Lineaire transporttechniek, die direct bij de autofabrikant in het productieproces geïntegreerd is, transporteert de assen naar keuze in lengte- of dwarsrichting op een werkstukdrager door de machine. Een direct over de as neerdalend frame houdt de verschillende Festo componenten en de tools voor het instellen van spoor en welving klaar. Na het bevestigen van de assen roteren counterholders onder de subframemontage van de assen die later als montagepunten voor de carosserie fungeren. Hogekrachtcilinders ADNH met 100 mm stangdiameter spannen de assen op vier plaatsen precies zo aan, alsof deze in de auto gemonteerd werden. Het voordeel van een hogekrachtcilinder ligt in de aaneenrijging van twee, drie of vier cilin-

Snel ingesteld In de volgende stap knijpen zich door ­ADNH-hogekrachtcilinders aangedreven grijpers aan de naven vast. Aansluitend gaan elektromotorisch aangedreven veringsimulatoren naar de as en localiseren automatisch de plaatsen waar later de veringen zitten. In de daaropvolgende stap wordt de as onder belasting gepulst, om een instelgedrag aan de rubberlagen en gewrichten te bereiken. Daarna wordt de as in de zogenaamde K0-positie gebracht. Dit is de ideale positie van de as, die overeenstemt met de normale belasting waarbij de auto met een bepaald gewicht is belast. In deze positie worden spoor en welving gemeten: een pneumatische cilinder met sondes gaat direct naar de remschijven. De instelschroeven worden ook zelfstandig gepositioneerd door spoor- en welvingsschroeven die aangereikt worden door pneumatische cilinders. Aan de hand

2.2015 trends in automation Synergie 34 35 –

„Met de Festo ventieleilanden konden we de installatie- en verbindingskost in de installatie tot een minimum reduceren.“ Valerio Loi, Projectmanagement, AuE

van sondes herkent de machine automatisch de relatieve toekomstige positie van de wielen. De insteltools stellen in real time spoor- en welvingswaarden in en draaien de contramoeren aan het eindschroefkoppel vast. Aansluitend trekt het gereedschap zich terug en de as wordt terug naar de werkstukdrager gebracht. De installatie vergelijkt zich zelfstandig met referenties van aangegeven cycli door een master. De machine wordt via tandheugels en geleidingsrails in een eigen geïnstalleerd onderhoudsbereik getransporteerd zodat bij onderhoudswerken aan de machine het productieproces niet onderbroken moet worden. Intelligente verzorging Een bijzonder kenmerk van de nieuwe machine zijn de ventieleilanden die direct aan het frame en slede gemonteerd zijn, waarmee de kost voor het verbinden en bekabelen tot een minimum beperkt blijft. Aan het frame dat de as optilt, bevinden zich twee VTSA-ventieleilanden met CPX-ingangsmodules, gescheiden volgens linker- en rechterzijde. In de verticale sledes, die de naafgrijpers omvat, bevinden zich twee kleinere VTSA-ventieleilanden met telkens vier ventielen, die alle acto-

ren binnen de E-ketting van de slede sturen. Dankzij deze oplossing volstaan slechts een persluchtslang, een voedingstoevoer en een bus-systeem. www.festo.com/catalog/adnh www.festo.com/catalog/vtsa

AuE Kassel GmbH Heinrich-Hertz-Str. 52 34123 Kassel Allemagne www.aue-kassel.com Vakgebied: automatisering van alle fabricatieprocessen voor drive trains, carosserie, ...

Om de kost bij het verbinden en bekabelen tot een minimum te beperken, zijn CPX-VTSA ­ventieleilanden direct aan het frame van de ­installatie bevestigd.

Testapparaten voor mobiele toestellen met het mini-H-portaal EXCM

Precisie in het kleinste formaat Mobiele elektronische toestellen ontstaan in uiterst geautomatiseerde processen. Het testen van Touchscreens en klavieren gebeurt echter meestal nog manueel. PKC Electronics bewandelt nieuwe wegen met zijn testapparaat Chameleon. Met verschillende adapters test hij mobiele toestellen, ­geautomatiseerd, snel en betrouwbaar. Helemaal in zijn element: het ­mini-H-portaal EXCM.

2.2015 trends in automation Synergie 36 37 –

(A) Gaat naar eender welke positie in de werkruimte: het kleine portaal EXCM. (B) Uiterst geautomatiseerd: enkel het plaatsen van de mobiele eind­ apparatuur gebeurt manueel.

De sterk groeiende markt voor smartphones en tablet-pc’s zal de vraag naar betrouwbare apparaten voor talrijke functietests nog verder aanzwengelen. Alleen al in 2013 waren wereldwijd 1,4 miljard smartphones in gebruik. Het aantal tablet-computers steeg van 17 miljoen in 2010 naar 195 miljoen stuks in het voorbije jaar.

(A)

Een grote vraag vereist automatisering „Vandaag komt het erop aan kant-en-klare testapparatuur te kunnen bieden waarbij men snel de adapter voor de verschillende formaten van toestellen moet wisselen en quasi met een druk op de knop enkel nog de juiste software voor de test-routine oproepen“, legt Kimmo Hyrynkangas uit, Test Solution Business Area Manager bij PKC Electronics in Finland. „Deze adapter- en de ermee gepaard gaande programmawissel gebeurt bij vele eindgebruikers doorgaans tweemaal per dag“, gaat H ­ yrynkangas verder.

(B)

M

et het aanpasbaar testapparaat van de Finse installatiebouwer PKC Electronics begint een nieuw tijdperk bij het testen van elektronische eindapparatuur, want dit was dusver meestal een manuele zaak. Omdat de mobiele eindapparatuur zoals smartphones, tablet-pc‘s of navigatietoestellen met hun touch-displays en complexe audio- of videofuncties alsmaar ingewikkelder worden, wordt ook de 100-procent-controle van deze apparatuur complexer. De functietests van de bedienoppervlakken, de veegtests van touch­screens, het bedienen van toetsen en schakelaars aan de zijkant van mobiele eindapparatuur zoals de luidsprekers- en microfoontests vereisen omvangrijke en kwalitatief betrouwbare testprocessen.

„Precies zulk een flexibel testapparaat ontwikkelde PKC Electronics volgens onze voorstellen onder de merknaam Chameleon“, zegt Marko Anttila, Operation Manager bij Elektrobit. Elektrobit is een Finse fabrikant van mobiele toestellen en infotainment-systemen voor voertuigen. „Ook kleine en middelmatige series, uitgerust met overeenkomstige adapters, kunnen 10.000 tot 100.000 eenheden snel en betrouwbaar testen“, aldus Anttila. Uiterst flexibele oplossing De hoge flexibiliteit en aanpasbaarheid van het testapparaat maakt het mogelijk te reageren op de veelvoud aan varianten en korter wordende productlevenscycli van mobiele toestellen. Daardoor worden de ontwikkelingstijden steeds korter. Het wordt noodzakelijk, al tijdens de ontwikkelingsfase talrijke controles uit te voeren. Idealiter kunnen de testsystemen zowel in de ontwikkelingsfase als ook in de serieproductie toegepast worden. Verdere eisen van de eindklant: meer testfuncties zouden in één enkele testfase ondergebracht moeten worden om de snelle doorloop in volumeproductie te kunnen garanderen.

2.2015 trends in automation Synergie 38 39 –

„Het compacte mini-H-portaal EXCM maakte de ontwikkeling van ons ­testapparaat mogelijk.“ Kimmo Hyrynkangas, Test Solution Business Area Manager bij PKC Electronics

Daartoe behoren display-/touch-tests, functietests, audio- en radiofrequentietests, maar ook grondige evaluaties zoals de vol geïntegreerde analyse van audio-testresultaten. Het systeem Chameleon zet hiermee een nieuwe standaard in geïntegreerde testinstrumenten die tests op één enkel compact platform mogelijk maken. Alles geïntegreerd Er is nog een andere trend in deze branche. Omdat de testinstallatie in de productiecellen geïntegreerd wordt, moeten de testapparaten alsmaar kleiner worden. Belangrijk is ook voldoende testcapaciteit te hebben, omdat het testproces niet tot leveringsproblemen mag leiden. „De testapparaten van de serie ­Chameleon stijgen boven de markt uit, omdat ze de analyses van de tests binnen de apparatuur zelf kunnen doorvoeren“, aldus ­Hyrynkangas. Perfecte positie „Het mini-H-portaal EXCM van Festo kwam op het juiste moment op de markt“, zegt hoofdingenieur Risto Mäkelä bij PKC Electronics, want „met dit compacte inbouwklare handlingsportaal is precies en snel positioneren in kleine inbouwruimtes zeer eenvoudig.“

Jukka Merisalo, Key Account Manager bij Festo Finland, vervolledigt: „Overal waar elke millimeter telt, speelt het H-portaal EXCM zijn troeven uit.“ Het compacte vlakteportaal kan inderdaad elke positie in een enge werkruimte belopen. Daarvoor heeft het slechts de oppervlakte van een DIN-A4-blad nodig. De omlopende tandriem beweegt de slede in een tweedimensionale ruimte (X-Y-as). De vaststaande motoren zijn hieraan gekoppeld. Door het parallelkinematische aandrijfconcept blijven de bewogen massa’s gering. Dit maakt snel positioneren met snel­ heden tot 500 mm/s mogelijk en herhaalnauwkeurigheden liggen in het bereik van ±0,05 mm. De Z-as met de elektrische slede EGSL is verantwoordelijk voor de testfuncties van de touch- en veegtests. Bijkomend zijn een microfoon en licht aan de pneumatische slede DGSL aangebracht. Dit maakt audio-, camera- en displaytests mogelijk. Inbouwklare systeemoplossing Ook de ingebruikneming en de snelle integratie in de machine is gemakkelijk: het voorgeparametreerde aandrijf- en controllerpakket geeft de gebruikers een zeker gevoel, dat ze zich kunnen bezig houden met hun kerntaak, zonder zich in automatiserings-technische details te moeten verliezen.

„Bij Festo kan men een totaalpakket van hardware, software en advies verkrijgen, wat voor ons de doorslag heeft gegeven“, vat Mäkelä samen. www.festo.com/excm

PKC Electronics Oy Pajuniityntie 43 92120 Raahe Finland www.pkcelectronics.com www.pkcgroup.com Vakgebied: kant-en-klare ­oplossingen voor tests, energie­ controle ­alsook constructie en ­productie van elektromechanica.

Glanzend voorbeeld van een nieuwe machine uit de ‚baan­ brekende generatie‘ van Cama met weinig nood aan ruimte: de SideLoader „CL“.

Kleinere verpakkingsmachines dankzij CPX/MPA

Maak plaats! Met de zogenaamde‚ baanbrekende machinegeneratie‘ van de Italiaanse ­verpakkingsmachinefabrikant Cama krijgen de merkartikels of farmafabrikanten in hun fabrieken een volledig nieuw ruimtegevoel: de nieuwe Cama-machines hebben één derde minder plaats nodig dankzij het ventieleilandenconcept CPX/MPA.

D

e machines van de‚ baanbrekende generatie‘ scheppen echt plaats in de werkateliers en openen nieuwe groeiperspectieven, voor ons en onze klanten, vertelt ­Riccardo Panepinto, Operations Manager van de Cama groep in Italië. Voor merkartikelen gaan zo volledig nieuwe horizonten open in de layout van de installaties in de fabrieken. Ze winnen aan flexibiliteit bij de integratie van andere installatiedelen in de lijn. Kenmerkend voor conventionele machines is de grootte van de schakelkast die buiten de eigenlijke machinestructuur ligt. De sturingen zijn met een

veelvoud van meterlange kabels en slangen verbonden met de aandrijvingen, de sensoren en de ventielen. Compactere machines Met de ‚baanbrekende generatie‘ gaf Cama zijn machines een volledig nieuwe look. Zo is het mogelijk de nodige plaats van een machine te reduceren. De schakelkasten met de elektrische en pneumatische componenten worden in de hoek van de machinesokkel geïntegreerd. De kleine benodigde plaats voor machines maakt veel mogelijk: het aantal kabels en slangen en de lengte ervan wordt minder

en de benodigde modules en componenten kunnen gemakkelijk worden geplaatst daar waar ze nodig zijn. Ze zijn zo ook gemakkelijker toegankelijk. Kernproduct is het ventieleiland CPX/MPA van Festo in beschermingsgraad IP65. „Het ventieleiland met CPX en veldbus reduceren aanzienlijk de draden en slangen en dus ook de nodige plaats van onze machines“, legt Panepinto uit. CPX verbindt de pneumatische en elektrische stuurketting en verbindt ze eenvoudig, snel, flexibel en naadloos aan alle automatiseringsconcepten en bedrijfsspecifieke

2.2015 trends in automation Synergie 40 41 –

„Onze nieuwe machinegeneratie met de CPX/MPA schept plaats in de fabrieken van onze eindklanten.“ Riccardo Panepinto, Operations Manager bij de Cama groep, Italië

standaards. „Bijkomend biedt het ventieleiland diagnosefuncties. Zo kunnen we makkelijker voldoen aan bepaalde eisen van grote merkenfabrikanten zoals het preventief onderhoud“, aldus de installatiebouwer. Meer betrouwbaarheid Ook het thema machinebetrouwbaarheid krijgt bij de nieuwe machinegeneratie een nieuwe nuance. Voor het ontluchten is het drukopbouw- en ontluchtingsventiel MS6SV in gebruik. Het beschermt uiterst betrouwbaar tegen onverwachte aanloop en heeft het 1,5-voudige ontluchtingsvermogen vergeleken met het beluchtingsvermogen.

Minder kabels en slangen: met het ventieleilandconcept van CPX/MPA dalen installatietijd en plaats met één derde.

Clevere technologie-mix De handling voor het beladen bestaat uit een handlingeenheid met een elektrische EGC-as voor het nauwkeurig aanlopen van tussenposisites alsook een pneumatische minislede DGSL. De EGC helpt de montagetijden tot 30 % inkorten in vergelijking met zelf samengestelde en gemonteerde elektrische assen. Het bewuste gebruik van pneumatische en elektrische aandrijftechnologie maakt een hoge precisie bij gelijktijdige belastbaarheid mogelijk. www.festo.com/packaging www.festo.com/catalog/CPX

FotoS: © Cama

Tot deze nieuwe ‚baanbrekende machinegeneratie‘ behoort de CL 175, een extreem flexibele SideLoader van Cama. Het bedrijf heeft deze verpakkingsmachines qua layout en functie volledig omgebouwd. Deze kan krimpfolie, zakjes, blisters, zakken en andere primaire verpakkingen in kant-en-klare kartons laden.

Technologie-mix: het bewuste gebruik van pneumatische en elektrische aandrijftechnologie maakt een hoge precisie bij tegelijk hoge belastbaarheid mogelijk.

Cama SpA Via Como, 9 23846 Garbagnate Monastero Italië www.camagroup.com Vakgebied: Engineering en productie van ­systemen en machines voor de ­secundaire verpakking.

Volautomatisch historische orgel

De zachte tonen Vroeger moesten blaasbalgen van kerkorgels met spierkracht bediend ­worden. Vandaag kan de moderne automatiseringstechniek overnemen. Een Italiaanse orgel uit het midden van de 18de eeuw wordt nu met een uiterst zachte automatische balgtrekinstallatie uitgerust.

(A)

2.2015 trends in automation Synergie 42 43 –

(A) Historische orgelklanken in combinatie met moderne techniek: het orgel van HfKM Regensburg is, volgens een opschrift van Antonio Pilotti 1752 in Bologna, in typische Italiaanse bouwwijze gemaakt. (B) Twee meervoudige spaanbalgen, die voorheen manueel bediend werden, voorzien het orgel van een constante luchtstroom. (C, D) Motoren van de reeks EMMS-AS-70 en controller van de reeks CMMP zorgen voor de uiterst zachte luchttoevoer.

(C)

E

igenaar van dit historisch instrument is de katholieke hoge school voor kerkmuziek en muziekpedagogie in Regensburg (HfKM). Na de uitschrijving van de offertes kreeg de ­orgelfabriek van Jörg Bente de opdracht en stond de orgelbouwer voor de uitdaging de zogenaamde kalkanten (balg­ blazers) door een automatische balgtrekinstallatie te vervangen in het teken van een totale restauratie. Er moest een oplossing gevonden worden die voor een zeer rustige, vloeiende luchtstroom zou zorgen zodat deze de klank positief beïnvloed. Bij instrumenten met moderne centrifugale aanjagers wordt de lucht, in vakjargon „wind“ genoemd, sterk gewerveld. Zo min mogelijk extra techniek De toegewijde orgelbouwer kreeg een tip van een plaatselijke verdeler de raad om op de Hannover Messe een competente fabrikant van elektromotoren onder de arm te nemen. Na enig onderzoek was Festo voor hem de perfecte partner. Voor de Festo medewerkers van de afdeling

(B)

(D)

service, techniek en verkoop, Daniel Eißele, Marcel Binner en Andreas Raupach, was het project van bij het begin een zeer bijzondere opdracht die ze met het grootste engagement hebben aangenomen. Hun opdracht was, de oorspronkelijke historische functie behouden. Ook mocht het orgel geen PLC of andere sturingselementen bevatten buiten de hoofdschakelaar. Luchtreserve voor dynamische wissel Na discussies over de optimale oplossing besloot men te gaan voor het gebruik van motoren van de reeks EMMS-AS-70 en controllers van de reeks CMMP. Een zeer geraffineerde bekabeling en parameterbepaling van de controllers zorgde voor een optimalisering van het filigrane systeem. Zo kwam men tot een absolute stille werking, zodat het musiceren ook bij de zachtste klanken niet gestoord wordt. De Festo opossing maakt vandaag een dynamische wissel tussen speelpauzen mogelijk met een laag en hoog luchtverbruik. De vereiste luchtdruk van 4,5 mbar moet

constant blijven en een van de balgen moet altijd luchtreserve hebben. Automatisering in de hoge school voor muziek Sinds eind juli 2014 is het gerestaureerde instrument met geautomatiseerde balgtrekinstallatie in de ruimtes van de katholieke hoge school voor kerkmuziek en muziekpedagogie in Regensburg succesvol in gebruik. In het kader van het onderwijs wordt hij voor de authentieke weergave van Italiaanse muziek uit de 18de eeuw uitgebreid gebruikt. Moderne servotechniek van Festo draagt zo zijn steentje bij om een stuk historische muziekcultuur levendig te houden. www.bente-orgelbau.de

Om het manuele omkeren te vermijden en de veiligheid te verhogen werd deze vatenkeerder ontwikkeld door Gebroeders Doms. De vaten worden aangevoerd en 180° gedraaid.

Pneumatische spier beperkt inbouwmaat vatenkeerder

Spierkracht Gebroeders Doms is een familiebedrijf uit Brecht dat al 25 jaar actief is in machinebouw. Recent is de tweede generatie mee in het bedrijf gestapt, en hebben de drie neven een nieuwe schwung aan de firma gegeven. Waar in het verleden de hoofdactiviteit uit constructiewerk bestond, focust het bedrijf zich vandaag op robotica, interne logistiek, warehousing en het bouwen van one-shot-machines. Dankzij een mooie groei was een verhuis naar een nieuwe huisvesting in Brecht noodzakelijk om de productie efficiënter te organiseren en om grotere projecten af te werken. Vatentransport Een eindgebruiker gaf de opdracht om het productieproces veiliger en efficiënter te laten verlopen, en hiervoor een bijkomend deel van een installatie te automatiseren. Grote, zware vaten (200kg) die beperkt in hoogte kunnen verschillen, worden afgevuld en van een deksel voorzien. Daarna worden ze door een conveyor verplaatst en moeten ze ondersteboven gekeerd worden vooraleer ze finaal kunnen afgesloten (geperst) worden. Dit omkeren gebeurde handmatig en dat wou de eindgebruiker automatiseren. Op het eerste zicht niet zo moeilijk, maar er zijn toch enkele uitdagingen om het concept tot een succes te maken. Beperkte inbouwruimte Omdat dit in-line moet gebeuren is de beschikbare ruimte uiteraard beperkt,

ook is de hoogte van de aan- en afvoerconveyors beperkt om de operatoren ergonomisch te laten werken. Hierdoor is het bijvoorbeeld al niet mogelijk om naast, onder- of bovenaan de conveyors een machine te plaatsen die krachtig genoeg is om de vaten veilig te kunnen omkeren. Een trommel haaks op de transportrichting met hierin onder en boven een conveyor lijkt de beste oplossing. Het vat dient echter geklemd te worden zodat dit niet valt tijdens het roteren. Bovendien moet dit concentrisch gebeuren om ze netjes rond hun zwaartepunt te kunnen keren (om het aandrijfvermogen van de roterende trommel te beperken). Gewoon tussen de conveyors klemmen lukt niet omdat de rollen onvoldoende frictie bieden. Bovendien moet zowel de bovenste als onderste conveyor in de trommel op het tansportniveau aanslui-

ten. Een geïntegreerde kleminrichting die omhoog komt tussen de rollen is noodzakelijk. Gezien de grote massa moest ook de veiligheid in het oog gehouden worden. Bij een panne of noodstop mag geen gevaarlijke situatie ontstaan. Het vat moet steeds veilig geklemd blijven. We zoeken dus een oplossing voor een grote - gesynchroniseerde - krachtontwikkeling met minimale inbouwruimte en met aandacht voor de veiligheid van de medewerkers en de installatie. Door de beperkte inbouwruimte waren de meest voor de hand liggende oplossingen zoals klemmen met een elektrische motor of grote pneumatische aandrijvingen, niet mogelijk. Er moest een andere oplossing aangeboden worden.

2.2015 trends in automation Synergie 44 45 –

« Wij bouwen duurzame machines voor nieuwe toepassingen. Festo biedt hiervoor een veelzijdig aanbod kwalitatieve componenten. Daarnaast is het ideaal om direct de CAD-modellen ter beschikking te hebben. Zodoende kunnen wij het ontwerp vlot uitwerken. De bijhorende online software tools helpen bovendien om snel een juiste en berekende keuze te maken. » Peter Doms, Project Mechanical Engineer bij Gebroeders Doms

Detail van de installatie: De lage hoogte van de conveyors werd dankzij dit ontwerp aangehouden. De pneumatische spieren omklemmen de vaten concentrisch dankzij de omloopketting. Klemmodules zorgen voor de veiligheid.

Zicht op de volledige installatie: minimale inbouwmaten, maximale flexibiliteit.

Wie zoekt die vindt Samen met de Technisch Adviseur van Festo werd gezocht naar een passende oplossing. Die werd gevonden bij de Pneumatische spier van Festo: de MAS. Deze innovatie van Festo kon een oplossing bieden dankzij de grote trekkracht, gecombineerd met een klein volume. Door de samentrekking van de spier te synchroniseren met een omloopketting werd het eerste probleem van concentrisch grijpen met twee bewegende delen opgelost. Bovendien is er slechts minimaal inbouwruimte nodig. De pneumatische spieren hebben nog een bijkomend voordeel: ze werken zonder interne geleiding. Om verkanting van de aandrijvingen te vermijden, was het dus voldoende om de grijpers van een externe geleiding te voorzien. Voor extra veiligheid werden klemmodules KEC geplaatst op deze geleidingsassen van de grijper. Deze klemmen de geleiding vast zodra de spier zijn slag voltooid heeft. Zo blijft de klemkracht behouden, zelfs bij storingen. Door rubberen tanden op de grijpers te voorzien

kon een grotere wrijving gecreëerd worden waardoor de totale benodigde klemkracht omlaag kon. Aangezien een spier enkel een contractiekracht kan leveren moest er een bijkomende cilinder geplaatst worden om de spier maximaal te kunnen openen bij het ontlasten van de grijper. Om rubber grijptanden volledig onder de rollen terug te krijgen moest een pneumatische aandrijving de spier maximaal openduwen. De spier moest zo lang mogelijk zijn om een zo hoog mogelijke kracht te leveren bij een zo groot mogelijke slaglengte. Typisch voor deze component is de krachtontwikkeling die geen lineaire curve volgt: De grootste krachten worden ontwikkeld in het begin van de contractie en de krachten nemen snel af naargelang de verhouding van de contractie tot de initiële spierlengte groter is. Het was dus belangrijk om een zo lang mogelijk spier te gebruiken zodat deze verhouding klein blijft om de slaglengte toch voldoende groot te houden. Dit om verschillende afmetingen van vaten te kunnen behandelen en de klemkracht in dit bereik zo groot mogelijk te houden.

Mix van technologiën: de bewuste mix van pneumatische en elektrische aandrijvingen zorgt ervoor dat grote lasten met een hoge precisie kunnen gemanipuleerd worden.

Gebroeders Doms bvba Energielaan 3 2960 Brecht Belgium www.doms.be Activiteit: Automation in internal logistics, custom machinery, robotics, factory layout en warehousing.

Productie van infuus- en bloedzakjes

Compactklasse In de automatiseringstechnie gaat de trend steeds meer naar kleinere, multifunctionele componenten. Compacte regel-terugslagventielen van het type VFOF-LE-BAH behoren op het gebied van pneumatiek tot de nieuwste ontwikkelingen. In machines en installaties voor de productie van infuusen bloedzakjes van Kiefel GmbH sparen deze tijd in de montage en reduceren ze de inbouwruimte met 50 procent.

2.2015 trends in automation Synergie 46 47 –

B

ij de productie van zakjes voor medische vloeistoffen komt het naast uiterste precisie ook aan op hoge productiesnelheden. Installaties van Kiefel GmbH zijn duurlopers en sprinters tegelijk. De specialist voor de ontwikkeling en productie van installaties voor het thermovormen en voegen van polymeerfolieën behoort wereldwijd tot de leiders in deze technologie. Zijn machines voor de productie van infuuszakjes volgens het thermocontactproces produceren tot 6500 zakjes per uur, installaties voor de productie van bloedzakjes volgens het hogefrequentieproces tot 2500 stuks. Innovatieve pneumatische componenten van Festo zijn er in alle ­Kiefel-machines. Het gebruik van de bijzonder compacte regel-terugslagventielen VFOF-LE-BAH spaart dankzij hun drie-inéén-functie niet enkel in montagetijd, er is ook minder inbouwruimte nodig en het onderhoud wordt veel makkelijker.

Festo over gans de lijn De nieuwe regel-terugslagventielen sturen niet enkel de zuigersnelheid van cilinders, maar maken ook een tussenstop van de beweging op een vooraf bepaalde positie mogelijk. Werkstukken kunnen in deze positie gehouden en bewerkt worden zonder dat de aandrijving zich verplaatst bij kort afsluiten van de perslucht. Om potentiële ­risico’s volgens de machinerichtlijn 2006/42/EG te reduceren, wordt een ontluchtingsfunctie actief waarbij de aandrijving “energievrij” geschakeld wordt wanneer de persluchtaanvoer in het voorveld uitgeschakeld wordt. Naast de VFOF-LEBAH zorgt in de installaties van Kiefel een veelvoud van Festo componenten voor efficiënte pneumatische processen. Dit begint bij verzorgingseenheden voor de persluchtvoorziening en gaat tot ventieleilanden en individuele ventielen en cilinders. ­Cilinders worden bijvoorbeeld gebruikt om tangen te bewegen voor de aanvoer van folie alsook om stansen, stempel-, druk- en lasinstallaties te bedienen.

Spaart inbouwruimte: het regel-terugslagventiel VFOF-LE-BAH.

Snel en precies: de installatie voor de productie van ­infuuszakjes produceert tot 6.500 stuks per uur.

„Met de VFOF sparen we montage­ tijd en inbouwruimte. In plaats van drie delen, moeten we er maar één enkel monteren.“ Peter Kronawitter, constructeur pneumatiek, Kiefel GmbH

Zakjes maken uit folie Hoe verschillend de aparte installaties van Kiefel ook zijn in datgene wat ze produceren, toch is het automatiseringstechnische basisprincipe van de medisch-technische machines gelijkaardig. Het voorbeeld van een nieuwe installatie voor de productie van infuuszakjes maakt het proces duidelijk. In de eerste werkstap wordt de folie afgerold. Daarbij nemen dansende rollen een bufferfunctie voor hun rekening om de getakte bewegingsprocessen op te vangen. Ze ontkoppelen de kracht van de machine die voor de moederrol nodig is om deze in beweging te brengen. Daarop volgt een contactloze elektrostatische reiniging van de folie en het aansluitende aanbrengen van de productspecifieke informatie in het bedrukkingsstation. Hiertoe brengt de installatie zijdelings een folie aan met het drukmedium. Vervolgens gebeurt het lassen van de toe- en afvoerbuisjes voor vloeistoffen zoals bloed of infuusoplossingen. In het volgende proces wordt de totale zakomvang gelast. Koelinstallaties laten de temperatuur van de gelaste delen zakken. Tot slot worden de zakjes met een stans of mes gescheiden, op een transportband gelegd en verder getransporteerd. Drie functies, één ventiel Tot vorig jaar waren aan vele cilinders nog twee pneumatische sturingselementen nodig: het regel-terugslagventiel GRLA en het aflsuitventiel HGL. De GRLA diende voor het instellen van het debiet van perslucht, de HGL sloot het debiet af in één richting. De afgesloten aansluiting kon door een stuursignaal opnieuw worden geopend. Beide ventielen worden vandaag nog in installaties ingebouwd, maar

over het algemeen worden toch de compacte, multifunctionele VFOF-LE-BAH ventielen gebruikt. De nieuwe componenten integreren drie functies: variable zuigersnelheid, kortdurende tussenstop en individuele manuele ontluchting. Het efficiënte stuurelement spaart daardoor tijd, kosten en tot meer dan 50 procent inbouwruimte. Het is eenvoudig te bedienen en te monteren en is universeel inzetbaar. De pneumatische stuurelementen zijn functioneel veelzijdig, energie-effi­ ciënt en milieuvriendelijk en reduceren persluchtverliezen. Tweederde minder montagetijd Voor Peter Kronawitter, constructeur pneumatiek bij Kiefel, heeft het gebruik van de ventielen VFOF-LE-BAH zich over gans de lijn geloond. „Waar onze monteurs vroeger tot 3 delen moesten monteren, volstaat vandaag één enkele pneumatische component. Daardoor is nog maar één derde van de vroegere montagetijd nodig”, legt Kronawitter uit. Daarnaast ziet hij ook voordelen voor zijn bedrijf in de uitgebreide portfolio van de pneumatische producten van Festo en in de snelle en wereldwijde levering van wisselstukken. „Dit reduceert het stockbeheer“, aldus Kronawitter. Met het regel-terugslagventiel VFOF-LE-BAH heeft Festo nieuw potentieel geopend voor Kiefel met betrekking tot tijd- en plaatsbesparing. www.festo.com/vfof

Gemakkelijk in te stellen: ­eenvoudig doseren van de ­cilindersnelheid.

Kiefel GmbH Sudetenstrasse 3 83395 Freilassing Duitsland www.kiefel.com Vakgebied: Ontwikkeling en productie van ­installaties voor het thermovormen en lassen van kunststoffolieën

2.2015 trends in automation Synergie/Festo wereldwijd 48 49 –

Saudi-Arabië

Het eerste Festo Learning Centre in Saudi-Arabië opende in oktober 2014 in Ar Rass.

Opening van opleidingscentra Eerste Festo Learning Centre in Saudi-Arabië geopend Grote industriële firma’s produceren vandaag in vele regio’s met verschillende omstandigheden. Daarbij moeten ze hun producten wel overal in de wereld in dezelfde kwaliteit uitleveren. Om de medewerkers wereldwijd een gefundeerde opleiding en vorming te bieden, zijn co-operaties met externe vormingsdiensten en de gemeenschappelijke oprichting van opleidingscentra een belangrijk onderdeel. Het eerste Festo Learning Centre opende zijn deuren in oktober 2014 in Ar Rass, Saudi-Arabië. Doel is een poort te openen voor de „studenten“ naar een nieuwe succesvolle carrière. Het GIZ-Festo German College Ar Rass wordt geleid door Festo in samenwerking met de GIZ (Gesellschaft für internationale Zusammenarbeit, vereniging voor internationale samenwerking). Daar worden cursussen Engels, Business Administration, IT en mechanica gegeven. Het leerplan voor de tot 2000 studenten wordt naar de toekomst toe verder ontwikkeld, rekening houdend met de regionale eisen. Opdrachtgevers voor dit Learning Centre zijn de Colleges of Excellence (CoE) of Saudi Arabia.

In de Festo Learning Centres kunnen technici overal in de wereld op dezelfde standaard gekwalificeerd worden. Als beheerder stelt Festo de ruimte ter beschikking, de hardware, de software en de training. Industriële bedrijven en overheidorganisaties kunnen bij Festo een compleet kwalificeringspakket direct voor hun internationale productieplaats aankopen. Zo krijgen ze prestaties overeenkomstig de nieuwste vormingsstandaards en technologiën uit de automatisering. Het aanbod reikt daarbij van primaire opleiding tot doelgerichte en bedrijfsgerichte vorming en vakspecifieke leermodules met certificaat. www.festo-didactic.com

Engeland

Uit één blok

CPX verlaagt kosten en waarborgt functionaliteit

Gieten van sanitairkeramiek: na het automatisch openen van de vormen gaat een robot in het productiegebied en maakt de molding machine leeg.

Eind 19de eeuw veroverde de Engelse pottenbakker Thomas Twyford een plaats in de geschiedenis van het sanitair doordat hij de eerste toilet uit één stuk keramiek maakte. Een van de toonaangevende ontwikkelaars en fabrikanten van molding machines voor sanitairkeramiek is PCL Ceramics Ltd. Om zijn marktpositie verder uit te bouwen, heeft PCL Ceramics in samenwerking met Festo een programma voor kostenbesparing voor de bouw van machines opgelegd. Door middel van de nieuwste technologiën en zonder in te boeten op functionaliteit en betrouwbaarheid kon de efficiëntie continu verhoogd worden. „De bijkomende voedingen aan de ventieleilanden maken het gebruik van tweetrapsveiligheidssystemen mogelijk, omdat we ventielen met een aparte 24-V-spanningstoevoer kunnen voeden“, verklaart Nick ­Riddington, Engineering Manager bij PCL Ceramics. „Dat betekent, dat bij het openen van de poort van de machinesbehuizing, enkele ventielen spanningsvrij geschakeld worden en niet meer werken en andere daarentegen wel. De onderste trap reageert wanneer de poort geopend wordt en betreft enkel die ventielen die met de beweging van de machine verbonden zijn. Bij het drukken van de noodschakelaar worden alle andere ventielen aan de machine spanningsvrij geschakeld om de veiligheid van het proces te garanderen.“ PCL Ceramics heeft de CPX-aansluitplaten in haar jongere machines uitgerust met de nieuwste ventieloptie MPA-L. Dit verlaagt de kosten zonder de flexibiliteit en functie-integratie van de elektrische CPX te beïnvloeden. Een andere CPX-aansluitplaat is actief als een puur elektrische I/O-module zonder ventielen. Acht andere aansluitplaten werken als combinatie van elektro- en pneumatische ventielen. www.pclceramics.com

Unieke functie: de bijkomende voeding van de CPX is onder de I/O-module geïnstalleerd en biedt een bijkomende ­veiligheidsfunctie.

Weinig plaats nodig: dankzij de beschermingsgraad IP65 en IP67 worden CPX en I/O-modules zonder bijkomende kast ­direct aan de machine gemonteerd.

2.2015 trends in automation Festo wereldwijd 50 51 –

Spanje

Creativiteit stimuleren in de automobielmarkt Festo AutoMotion Centre in Bilbao geopend

Op 19 november 2014 opende het nieuwe Festo AutoMotion Centre zijn deuren in Bilbao. Met het nieuwe competence centre in het AIC-Automotive Intelligence Centre versterkt Festo zijn engagement in de automobielindustrie. Technologietransfer, Open Innovation en branchenspecifieke training & consulting ondersteunen de automobielbranche voor groeiende competitiviteit, differentiëring en efficiëntie. In het kader van het colloquium dat gepaard ging met de opening „Klaar voor de toekomst van de automobielindustrie“ verwees Xavier Segura, managing director van Festo Spanje, naar het nieuwe Festo AutoMotion Centre als „poort naar de markt“. Deze moet de ontwikkeling van nieuwe projecten voor de automobielindustrie op internationaal niveau mogelijk maken. Dr. Ansgar Kriwet, bestuurslid van Festo AG & Co. KG, benoemde het als doelstelling om de „creativiteit in een ­innovatieve omgeving te stimuleren.“ De nadruk ligt daarbij op het verhogen van de productiviteit en de vereenvoudiging van de automatisering voor Festo klanten alsook op de competenties op het gebied van opleiding en leersystemen. Video Festo AutoMotion Centre: www.festo.com/cms/es_es/53740.htm

Festo AutoMotion Centre: bij de opening trok de AirPenguin van Festo luchtkringen in het atrium van het AIC.

Duitsland

Investeren in de toekomst Festo Education Fund stimuleert studenten

Festo Education Fund helpt getalenteerde jonge ingenieurs en wetenschappers verder op de carrièreladder. Geselecteerde studenten en promovendi worden drie keer gestimuleerd: bij studiefinanciering, kwalificatienormen en netwerkpartnerships. Zo kunnen de deelnemers aan de training zich beter concentreren op hun studie, stappen ze sneller in het beroepsleven en genieten binnen het netwerk van waardevolle inzichten in de operationele praktijk. Door het bevorderen van extra beroepsmatige activiteiten verhoogt het Festo Education Fund de persoonlijke vaardigheden en biedt betere carrièremogelijkheden. Het doel van het Festo Education Fund is om het tekort aan geschoolde werknemers in Duitsland tegen te gaan. Sinds haar oprichting in 2007 hebben bijna 700 studenten hiervan gebruik kunnen maken. www.festo-bildungsfonds.de

Duitsland

Kleine stap, grote winst Pneumatische flessenhalsverwijderaar optimaliseert recyclage

Schroefdoppen voor wijnflessen zijn in opmars. Comfortabel gebruik, geen kurksmaak en de hersluitbaarheid spreken voor zich. Bij de verwerking van deze flessen, bijvoorbeeld in spoelinstallaties, waren er dusver echter problemen, omdat bij het openen het onderste gedeelte van de sluiting, de rok, aan de flessenhals blijft hangen. De firma Rink heeft nu een machine met gepatenteerd proces voor het eenvoudig en efficiënt verwijderen van deze rok ontwikkeld. De machine wordt gestuurd door een Festo VTSA ventieleiland dat de installatietijd vermindert en zo kosten spaart. De machine snijdt met een mes dat op een veer gemonteerd is de rok in en schuift deze over de flessenhals. Daardoor wordt de rok ingesneden en veilig verwijderd, flessendraad en –hals blijven intact. De machine werkt met een takt tot 5000 flessen per uur en laat zich in een mum van tijd op een ander flessenformaat omstellen. www.rink.de

Compacte bouwwijze: de pneumatische ­schroefdopverwijderaar met ventieleiland VTSA.

Duitsland

Leidinggevenden op goede weg Prijs voor Festo Leadership Initiative (FLI)

De jury van de International Federation of Training and Development Organisations (IFTDO) bekroonde Festo samen met Change International, partner bij de wereldwijde implementatie, voor het kwalificatieprogramma voor leidinggevenden FLI met de Best Practice HRD Award. Geprezen wordt de consequente oriëntatie op het Festo competentiemodel. Ook de rode draad in de doorvoering van alle FLI-trainings wereldwijd en de gedifferentieerde overkoepeling van alle leidingsniveaus en situaties alsook intercultuerele aspecten werden met een prijs bekroond. Het Festo Leadership Initiative (FLI) is het wereldwijde kwalificatieprogramma voor alle leidinggevenden. Het omvat twee trainingsmodules over 12 maanden en wordt door dezelfde deelnemersgroep ongeacht hun functie of land afgelegd. Het programma wordt voor alle leidinggevenden wereldwijd doorgevoerd. In totaal hebben bij Festo al 1400 leidinggevenden deelgenomen.

2.2015 trends in automation Festo wereldwijd 52 53 –

België

Beroep van de toekomst: elektromechanicus

Imprint trends in automation 2.2015 November 2015

Mecatronic Contest

De hogeschool Namen-Luik-Luxemburg (Hénallux) organiseert op de site van Seraing jaarlijks de wedstrijd Mecatronic Contest om het technisch onderwijs, en de studenten een extra stimulans te bezorgen. Festo Belgium ondersteunt al meerdere jaren dit mooie initiatief. Iedereen uit de derde graad technisch of beroepsonderwijs kan deelnemen. Materiaal wordt geschonken door gereputeerde bedrijven uit de industriële automatisering zoals Festo en is gelijk voor alle teams. Het doel is om met deze componenten een robotprototype te ontwerpen en te bouwen, ongeacht de toepassing. Verschillende Vlaamse scholen schreven zich in het verleden al in. Voor deze tiende editie die eraan komt in 2016 hopen de organisatoren op meer inschrijvingen. Inschrijven kan via http://www.henallux.be/mecatronic-contest. De projecten worden beoordeeld op technisch vlak en op innovatief gehalte door een jury van experts uit de industrie. Zij analyseren elk project op basis van de werking, de presentatie, de veiligheid van de installatie maar ook de originaliteit en het ontwerp. Festo ondersteunt dit initiatief omdat het perfect kadert binnen onze eigen filosofie. ­Festo wil het technisch onderwijs promoten waar mogelijk, en studenten een positieve keuze laten maken voor technische beroepen. Want bij Festo geloven we dat training de toekomst maakt. Zonder training of opleiding kan en zal niet geïnvesteerd worden, dus ondersteunt Festo wereldwijd projecten die de overdracht van technische kennis bevorderen. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk de organisatie van de Worldskills ­Mechatronics Compentition die door Festo ondersteund wordt. Elk jaar haalt een deelnemer van de hogeschool Hénallux de finale van Worldskills om België te vertegenwoordigen op deze wereldwijde technische competitie voor studenten.

Editor Festo Belgium nv Kolonel Bourgstraat 101 1030 Brussel

Verantwoordelijke uitgever Jo Verstraeten

Eindredactie Jean-Marc Orban

Coordinatie Damien Bouquiaux

Medewerkers Alexia Eyraud Tom Van Loy

Lay-out en druk Artoos Oudestraat 19 1910 Kampenhout

Abonnementendienst www.festo.be/nl/info Tél.: +32 2 702 32 11 Fax: +32 2 702 32 09 E-mail: [email protected]

Publicatie datum November 2015

Festo Belgium nv Kolonel Bourgstraat 101 1030 Brussel Tél.: +32 2 702 32 11 Fax: +32 2 702 32 09 E-mail: [email protected] www.festo.be Aan de nodige verbeelding om toepassingen te bedenken is er bij de studenten meestal geen gebrek.

BA4 gewaarschuwde personen, BA5 vakbekwame personen

Gevaren bij het werken met elektrische stroom In elke onderneming zorgen elektrische installaties voor potentiële risico's waaraan werknemers kunnen blootgesteld worden. Daarom is het voor medewerkers die werken aan elektrische installaties cruciaal dat ze de risico’s juist kunnen inschatten. Alle personen die aan of rond elektrische installaties werken zouden de gevaren moeten kunnen herkennen en er gepast op reageren.

E

lektrische installaties zijn onderworpen aan strikte reglementen en controles. Maar ook een degelijke informatie en opleiding maken deel uit van de preventiemaatregelen. De werkgever heeft hier een belangrijke rol. Volgens artikel 47 van het AREI ( Algemeen Reglement Elektrische Installaties) is de werkgever namelijk verplicht om de competenties inzake elektrische risico’s van zijn medewerkers te bepalen en te coderen. Hierbij dient de werkgever rekening te houden met hun kennis van aanwezige risico’s van de elektrische installaties, aard en diversiteit van de werken die ze uitvoeren en het type van elektrische installatie.

Zo onderscheidt men de code BA1 BA2-BA3-BA4 en BA5. Vooral deze 2 laatste zijn belangrijk in de bedrijfswereld: BA4 gewaarschuwde personen en BA5 vakbekwame personen. BA4-gecodeerde personen zijn ofwel voldoende geïnformeerd over de risico’s verbonden aan de hun toegewezen werkzaamheden aan elektrische installaties. Ofwel zijn ze permanent bewaakt door een vakbekwaam persoon (BA5). BA5-vakbekwame personen kunnen door de opgedane kennis via opleiding of ervaring, zelf de risico’s van elektrische werkzaamheden inschatten. Zij kunnen dan ook zelf maatregelen treffen om deze risico’s te beperken of te vermijden. Aan-

gezien hij ook zijn collega’s BA4 dient te begeleiden, houdt dit een zekere verantwoordelijkheid in waar niet licht mag mee omgegaan worden. De risico’s verbonden aan elektrische installaties zijn niet verwaarloosbaar en de lichamelijke letsels vragen toch enige aandacht: van elektrisering, elektrocutie, hartfibrilatie tot hartstilstand !! De lichamelijke letsels veroorzaakt door elektrocutie zijn afhankelijk van 5 factoren: Stroomsterkte Een stroom van 25 mA kan reeds fatale gevolgen hebben als hij door het lichaam vloeit. Gevaarlijke stroomsterktes kun-

2.2015 trends in automation Training and Consulting 54 55 –

nen al ontstaan bij spanningen vanaf 50 V in een droog milieu, 25 V in een vochtig milieu en 12 V in een met vochtigheid verzadigd milieu. De gebruikelijke spanning van 220 volt kan dus reeds gevaarlijke stromen door het lichaam laten vloeien. Weerstand In droge toestand kan de huidweerstand meer dan 30 000 Ω bedragen. Bij een doorweekte huid kan deze weerstand afnemen tot minder dan 1000 Ω. Dit betekent dat een spanning van 100V aanraken reeds fatale gevolgen kan hebben. Frequentie Ons lichaam is het meest gevoelig voor de gebruikelijke frequentie van 50Hz. Gelijkspanning en frequenties boven de 1000Hz vormen een iets minder groot gevaar. Tijd Hoe langer de inwerking van de stroom, hoe nadeliger. Elektrocutie treedt reeds op vanaf een contacttijd van tienden of zelfs honderdsten van een seconde! Stroomdoorgang De weg die de elektrische stroom door ons lichaam volgt is zeer belangrijk! Als de stroom alleen spierweefsel doorstroomt zal dit minder levensbedreigend zijn dan wanneer de stroom door organen zoals het hart of de longen gaat. Inlichting en opleiding Om personeelsleden bewust te maken van de potentiële risico's die elektrische installaties met zich meebrengen, organiseert Festo Training & Consulting 2 opleidingen ‘ Veilig werken aan elektrische installaties BA4 en BA5. In beide opleidingen

Opleidingspaneel dat tijdens de opleiding gebruikt wordt.

worden de gevaren en risico’s van elektriciteit uitvoerig behandeld. Tijdens de opleiding wordt een didactisch paneel gebruikt om, met behulp van een aantal proeven, de risico’s visueel te maken. De proeven behandelen onder andere: • Invloed van de aardweerstand op de stroom die door het menselijk lichaam vloeit. • Doel van de PE aansluiting (aarding). • Werking en doel van de automaat. • Werking en doel van de verliesstroomschakelaar. • Invloed van de menselijke weerstand op de stroom die door het menselijk lichaam vloeit.

Nadien komen alle maatregelen om zichzelf en de installaties te beschermen tegen deze risico’s uitgebreid aan bod. Het stappenplan (vitale 8) voor LoToTo (Lock Out, Tag Out, Try Out) wordt grondig doorgenomen en kan zelfs voor andere energievormen toegepast worden. De opleiding BA5 behandelt bovendien ook de materie van netsystemen (IT-net, TN-C, TN-S, TN-CS net…) en uitwendige invloedsfactoren. Beide opleidingen worden afgesloten met een kennistest.

Meer informatie over deze opleidingen: [email protected]

www.festo.be/opleidingen/elektriciteit

L N PE

A

V

Invloed van de menselijke weerstand.

Photo : © NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team

Eindeloze vlakten De gekende ruimtetelescoop Hubble toont sinds april 1990 fascinerende beelden over de mysterieuze dieptes van de cosmos. Zijn infraroodportret van de apenkopnevel op de cover van deze trends in automation is een mozaïek samgengesteld uit vele kleine aparte opnames, gemaakt door astronomen voor de 24ste verjaardag van de lancering van Hubble. De opname toont de geboorte van sterren waarbij donkere stofwolken in het heelal geslingerd worden. Van het gloeiende gas vormt zich de grote apenkopnevel, wetenschappelijk NGC 2174 en Sharpless Sh2252 genoemd. In de 6400 lichtjaren verwijderde ruimte treden enorme hoeveelheden energie op. Het ultraviolette licht van de heldere sterren doorsnijdt het stof tot gigantische zuilen en bizarre vormen. De straling ioniseert het hoofdbestanddeel van de nevel, waterstofgas. Dit wordt verhit en zijn interstellaire stofpartikels beginnen te gloeien in het infra­roodbereik.

Festo Belgium nv Kolonel Bourgstraat 101 1030 Brussel Tel.: +32 2 702 32 11 Fax: +32 2 702 32 09 E-mail : [email protected] www.festo.be